De import van graan, vissaus en Gallische wijn

In Italië bestonden in de oudheid verschillende havens waar het Romeinse menu werd geïmporteerd. De oudste haven van Rome zelf was de rivierhaven aan de Tiber in de latere stad; het Forum Boarium. Deze plek verbond Rome met Campania in het Zuiden en Etrurië in het Noorden. Door de aanwezigheid van geïmporteerde goederen ging men hier ook handel drijven. Toen er daardoor allerlei woongebouwen ontstonden en Rome groeide, werd het noodzakelijk een grotere haven te hebben op een plek met meer beschikbare ruimte.

Pozzuoli

Pozzuoli (bij Napels) is een stadje dat pas in de 3e eeuw werd geromaniseerd en in 194 v. Chr. een Romeinse kolonie werd. In de oudste tijd was het al een handelsstad vanwege de nabijheid van Capua, dat diende als verbindingsstad met het Etruskische achterland.Het is in de 2e en 1e eeuw voor Chr. de belangrijkste haven voor Rome. Bij Napels ligt natuurlijk ook Pompeii, daar zijn onderstaande amforen gevonden, die zijn aangevoerd vanuit Pozzuoli.

Import in het Oude Rome

Voor het vervoer van producten waren amforen nodig, een soort grote vazen waar vissaus, wijn of olijfolie in zat. Hierdoor ontwikkelden zich keramische fabrieken in bijvoorbeeld Pisa, Pozzuoli, Ostia, Roma en Arezzo. Meestal waren dit kleine bedrijfjes met ongeveer 10 mensen in dienst. In vroeger tijden werkten ze artistiek en minder voor grootschalige productie maar in de keizertijd standaardiseerde de productie, vooral in Afrika kwam een ware massaproductie op gang. Het is waarschijnlijk dat de producenten van keramiek nauwe contacten onderhielden met de handelaars die de landbouwproducten importeerden en vervoerden. Deze amforen kregen een stempel waarop de inhoud stond genoteerd.

Keizer Claudius besloot in de 1e eeuw na Chr. tot de bouw van een kunstmatige haven in Ostia, 30 km ten zuiden van Rome. Deze zeehaven werd met de Tiber verbonden door middel van een kanaal. De haven besloeg circa 90 hectare en er werd een vuurtoren gebouwd. In Ostia werden vervolgens veel horrea’s gebouwd, magazijnen waar de goederen werden opgeslagen en doorverkocht. Vaak waren mozaïekvloeren gelegd voor de deur van de horrea met daarop de afbeelding van wat er te koop was. Ostia is voor toeristen goed te bereiken met een treintje dat vertrekt bij metrostation Piramide in Rome. Je doet er ongeveer een half uur over. Vanuit het station van de trein is het 5 minuten lopen en het is goed aangegeven met borden hoe je moet lopen. Het is een archeologisch park van enkele hectares groot met een restauratie, en je betaalt entree. Op maandag is het park gesloten.

Keizer Trajanus breidde de haven, die zorgde voor de toelevering van het voedsel voor Rome, nog verder uit. Graan was lange tijd gratis voor de inwoners van Rome, dus er moest altijd genoeg van aanwezig zijn in de stad. Het was een pacifier, het was nodig voor de politieke rust en stabiliteit van het plebs in de stad. Het te voeden plebs in Rome varieerde van 200 tot 300.000 mannelijke burgers die met hulp van een pasje hun recht op gratis graan claimden.Deze Romeinse institutie van graan voor het plebs was ontstaan in de 1e eeuw voor Chr. door populistische generaals die zo het volk door incidentele gratis graanpaketten aan zich wisten te binden. Dit is het fenomeen van Brood (en Spelen). Het volk ging echter steeds meer eisen, en tegen de tijd dat de burgeroorlogen waren afgelopen eisten ze een gratis wekelijks rantsoen. Ze had 22,5 miljoen modi graan (200 miljoen kilo) per jaar nodig voor Rome alleen en de voedsel import in Rome bestond voor 75 % uit graan. Deze kwam veelal uit Egypte en Sicilië.

Wijn in het Oude Rome

Wijn was in de vroege Republiek vooral uit Italië zelf afkomstig, maar met de veroveringen door Caesar werd ook de wijnrank in Gallië geïntroduceerd, en kort daarna was veel wijn in Rome vooral afkomstig uit Gallië (Frankrijk). Daarnaast werd vis, olijfolie en ook keramiek geïmporteerd. Wijn was destijds een soort aanmaaklimonade, je moest het sterke goedje aanlengen met water. Dat gold ook voor een soort vissaus, die veel werd gegeten. Het Museon heeft een ‘Romeins kookboek’ uitgegeven, in de recepten is vissaus een veelvoorkomend ingrediënt. In de havenplaatsen vond men een enorme hoeveelheid horrea’s, waar ook vis werd geconserveerd en wijn werd opgeslagen  in (ondergrondse) containers van klei, de dolia (defossa), zie onderstaande afbeelding.

Vanuit Ancona kwamen en gingen schepen naar het Oosten. Hoewel vanuit Rome dan eerst een stuk per land afgelegd moest worden, wat veel duurder en langzamer is, hoefde men dan niet eerst rondom Zuid-Italië te varen. Ancona had een natuurlijke haven, die werd uitgebreid door keizer Trajanus in de 2e eeuw na Chr. Doordat de meeste van de import voor Rome uit het Westen en Zuiden kwam, werd de haven gericht op het Oosten bij Ancona nooit echt heel groot. Veel van de producten die werden gemaakt en verbouwd in bijv. Griekenland waren beperkt houdbaar.