Een cultuurshock in Italië

Er zijn veel dingen die voor een cultuurshock kunnen zorgen wanneer je voor het eerst Italië bezoekt. Hoe moeilijk het is om in een bar een espresso te bestellen, hoe klein en sterk die espresso is. Maar ook hoe Italianen altijd met stemverhef praten en vooral met duizenden handgebaren. Wanneer je iedere middag voor een dichte winkeldeur staat, de ober je vragend aankijkt als je alleen een pizza bestelt of – oh horror- een cappuccino om 4 uur ’s middags. Op het terras nog wel! En vervolgens een gepeperde rekening jouw kant op komt. “Was maar gewoon aan de bar gaan hangen”. Italië is meer dan de scheve toren van Pisa, dan leren tassen en heerlijke gelato. Het mooiste van Italië zijn de Italiaanse gewoontes en de Italianen zelf. En die minder leuke dingen waar je je tijdens je eerste Italië bezoek aan ergerde? Je gaat ervan houden, geloof me!

Een cultuurshock in Italië; het geluid!

Misschien wel het eerste waar je bij Italië aan denkt is het geluid. Elke dag is een waar muzikaal spektakel met kletsende buurvrouwen op een straathoek, toeterende auto’s, marktkoopmannen die luid hun waar aanprijzen, de straatmuzikanten die zingen en muziek maken, de Italianen die druk telefoneren – en ieder gesprek afsluiten met duizend keer ciao, ciao, ciaociaociao – en autorijden terwijl ze woedend toeteren, medeweggebruikers uitschelden, telefoneren en met piepende remmen midden op straat stil komen te staan zodat ze naar een mooie vrouw kunnen fluiten of een oude bekende kunnen toeroepen.

De tv in de Italiaanse woonkamer staat altijd aan, vaak op de een of andere spelshow waarvan het geluid luid en duidelijk door de dunne muren voert, en je buren hoor je overal praten, roepen, schelden en zingen. Italië is een levendig land waar je wordt omringd door verschillende geluiden, van vroeg op de dag tot midden in de nacht.

Het zoete ontbijt

Yoghurt met cornflakes of de Nederlandse bruine boterham met kaas, dat is voor de Italianen niet weggelegd. En ook geen eieren met bacon, overigens. Het Italiaanse ontbijt choqueert veel toeristen die het land voor het eerst bezoeken. Want je kan er een klein ontbijt verwachten, mét een hoog suikergehalte.

Het typische Italiaans ontbijt, “prima colazione” genoemd, bestaat uit een caffè, caffè latte of cappuccino, samen met een brioche, croissants, biscotti of gebak. Ontbijten doe je niet thuis maar in een “bar” waar je koffie altijd heerlijk is en je ruim keuze hebt uit talloze biscotti en andere zoetigheden.

De ongeschreven regels bij het drinken van koffie

Niet alleen de Italiaanse koffie zelf, zonder uitzondering sterker en kleiner dan Nederlanders gewend zijn, maar ook de vele ongeschreven regels waarmee je bij het drinken van een koffie te maken hebt, zijn even wennen. Italianen drinken koffie in een “bar”, niet te verwarren met een bar waar je cocktails drinkt, en hier gaat een heel scala aan handelingen vooraf. Je komt de bar binnen, loopt naar de “cassa”, betaalt je koffie, sluit aan in de rij, overhandigt je bonnetje en daar is hij dan; de Italiaanse espresso. Vervolgens drink je deze ook staand aan de bar op. Je kan je koffie wel meenemen naar een tafel, om te gaan zitten en op je gemak van je koffie te genieten, maar daar moet je wel wat voor neertellen. De ongeschreven regel is namelijk; hoe verder van de bar, hoe duurder je koffie. Aan de bar is een espresso belachelijk goedkoop, 80 cent tot 1,20 meestal, aan tafel wordt hij al duurder en op het terras betaal je de hoofdprijs.

Er zijn nog veel meer dingen die je over de Italiaanse koffiecultuur moet weten; het woord “espresso” gebruik je niet en je bestelt in plaats hiervan “un caffè”. Na 11 uur ’s ochtends bestel je geen cappuccino meer. En “un Americano” bestellen betekent dat je niet meer serieus wordt genomen; de Italiaanse koffieliefhebber bestempelt iedere toerist die deze grote maar slappe kop koffie bestelt hoofdschuddend als een idioot.

Piano, Piano

Bezoek je een grote stad als Rome, dan zal het je opvallen dat zelfs in de drukste steden de Italianen overal de tijd voor nemen, vooral als het om eten gaat. Voor de toerist kan het lijken alsof de Italianen lui zijn maar integendeel, van goede dingen moet je genieten en het is een belediging van je maaltijd als je hier niet de tijd voor neemt.

En dus duren diners en lunches urenlang, is slow-food is een manier van leven en is al lopend een broodje eten echt not-done. To-go eten en fastfood is – behalve in de grote toeristensteden – moeilijk te vinden en een MacDonalds of een Starbucks langs de snelweg…. je kan er lang naar zoeken.

Naast de tijd, nemen de Italianen ook hun rust. De eerste keer in Italië kan het dan ook een shock zijn dat wanneer je rond twee uur ’s middags wil gaan winkelen, alle winkels hun deuren gesloten hebben, net als de meeste bedrijven overigens. Misschien denk je nu dat iedereen in Italië van een Siesta geniet, maar alles behalve dit. De lunch is namelijk een serieuze aangelegenheid, dus winkels worden meestal tussen 12:30 en 15:00 gesloten zodat de medewerkers naar huis kunnen gaan, een goede lunch kunnen voorbereiden, op hun gemak kunnen eten en even kunnen uitrusten voordat ze weer aan het werk moeten gaan. In de drukke steden waar men niet de moeite neemt om thuis uitgebreid te gaan lunchen, worden in de restaurants uitgebreide lunchmenu’s aangeboden. Een snelle sandwich en binnen tien minuten weer aan het werk? Niet voor de Italianen!

Overigens zijn de winkels in steden als Rome en Florence steeds vaker ook tussen de middag gewoon geopend, maar kijk niet vreemd op als je in de minder toeristische wijken toch voor een gesloten deur staat. De enige oplossing is zelf ook een restaurant op te zoeken en – heel Italiaans – te genieten van een paar gangen heerlijke lunch.

Stijl

Nu we het over winkels en mode hebben; wat denk je van de Italiaanse stijl?! Waar toeristen zich kleden alsof ze een berg gaan beklimmen wanneer ze een dag de Italiaanse stad gaan verkennen – rugzak gevuld met lunchpakket, sandalen of wandelschoenen, een pet of hoed- zien Italianen eruit alsof ze een modeshow lopen. De dames op hoge hakken, de heren op handgemaakte Italiaanse leren instappers. Strak in het linnen pak of een perfect gesteven zijden overhemd – zonder zweetvlekken terwijl het 40 graden is. Een chique jurk, perfect opgemaakt en de haren gekapt. Ja, ook als je alleen maar een pak melk of een halfje brood gaat kopen. Je zal maar eens een bekende tegenkomen!

Italië is het land van la bella figura en op tijd, geld en moeite wordt niet gekeken wanneer het om stijl en mode gaat. Italianen lijken een aangeboren gevoel voor stijl te hebben en het wordt gewaardeerd als je als bezoeker ook moeite aan je uiterlijk besteedt. Let ook op de regels; geen minirok en onbedekte armen als je een kerk bezoekt – je komt de kerk niet in -, voor het diner kleed je je om, je gaat niet in de dagelijkse outfit dineren, en over de top mag altijd!

La famiglia!

Italianen staan bekend om hun toewijding aan hun familie, hun nauwe familiebanden, hun liefde voor kinderen en de zorg voor ouderen. Zo is het in Nederland gebruikelijk om op kamers te gaan wanneer je gaat studeren, is het geen schande voor ongehuwde Italianen om bij hun ouders te blijven totdat ze trouwen en hun eigen familie starten. Op je dertigste nog bij je ouders wonen is vrij gewoon.

En de kleine kinderen? Vooral zij zijn vrij om te doen wat ze willen in het openbaar. Ze worden getolereerd en verwelkomd in restaurants; ook als ze rondrennen of driftbuien hebben. Ze zijn een deel van de familie en ach, het zijn maar kinderen. Neem je je Hollandse blonde kinderen met blauwe ogen mee, dan kunnen ze rekenen op veel “oh’s en ah’s” en uiteraard veel Complimenti alla mamma.

Het Italiaanse diner

Het Italiaanse diner, je móet ervan houden! Maar verwacht niet dat je één gerecht voorgeschoteld krijgt. Bestel je enkel een pizza, zonder voor- en nagerecht, pasta, vlees of bijgerechten, dan kan je raar worden aangekeken. Een traditionele Italiaanse maaltijd bestaat uit minstens drie maaltijden, en kan nogal overweldigend zijn.

Het menu bestaat uit antipasti – startergerechten zoals een plakje salami of gemarineerde groenten-; de primi piatti – gnocchi, risotto of pasta; de secondi piatti – de vlees en visgerechten met of zonder contorno, een bijgerecht met groente; dolce – desserts zoals tiramisu, panna cotta of ijs; en dranken – van wijn en bruiswater tot espresso en na het diner een digestivo, om snel weer klaar te zijn voor de volgende maaltijd.
Eten in Italië is heerlijk, maar vooral ook veel!

Druk, druk!, DRUK!

Zodra het land na de belangrijke maaltijd weer is opgestart, komt de Italiaanse drukte weer op gang. Want in Italië is alles druk; het volume waarmee men praat en de gestage stroom waarmee alle woorden uit de Italiaanse monden komen; probeer daar met je vakantie-Italiaans maar eens wijs uit te komen! Gelukkig kan je veel opmaken uit de handgebaren, want daar staan de Italianen echt om bekend. Kijk maar eens goed naar de nonno’s die op het plaatselijke plein de beste verhalen vertellen en vooral ook overal over in discussie gaan. Handen worden in afschuw in de lucht geworpen en vooral als ze het niet met elkaar eens zijn, volgen de handgebaren elkaar in hoog tempo op.

Persoonlijke ruimte lijken de Italianen niet te kenen. Zij beschouwen het beleefd om dicht bij iemand te zijn tijdens het praten en tijdens het praten raak je uiteraard elkaars handen en armen aan om je woorden en gebaren kracht bij te zetten. Knuffels en kussen geven in het openbaar is heel gewoon en ook mannen die elkaar kennen geven elkaar vaak twee kussen op de wang – inderdaad TWEE in Italië. Ook in het openbaar vervoer is persoonlijke ruimte een luxe; zijn Italiaanse bussen en treinen meestal al overvol; zelfs als er voldoende plaatsen beschikbaar zijn, zal een Italiaan toch zo dicht bij je gaan staan of zitten dat je hun ademhaling bijna kan horen.

Net zo druk zijn de Italiaanse wegen; de gemiddelde toerist denkt wel twee keer na voor hij een auto huurt in Italië. Een tweebaansweg wordt bij drukte gewoon driebaans, elkaar afsnijden is meer regel dan uitzondering, een minuut niet gescholden of getoeterd is een minuut niet geleefd en autogordels? Die verpesten je mooi gesteven overhemd, dus die doen we niet om! Verkeersborden zijn decoratief maar hoeven niet nageleefd te worden. En een lunch zonder wijn telt niet, dus beschonken bestuurders heb je genoeg, carabinieri zijn volgens mij geen uitzondering. Parkeer je vervolgens je auto maar is er geen plek? Midden op straat mag ook, of dwars over de stoep natuurlijk. Is je parkeervak te klein? Een paar tikjes tegen de bumper van de auto voor en achter je creëert voldoende ruimte. Kijk dus niet vreemd op wanneer je merkt dat de helft van de Italiaanse auto’s met duct tape aan elkaar hangt.

De Italianen zelf kijken niet op of om van hun rijstijl, want het mag dan wel chaotisch lijken; iedereen is een even gekke en drukke chauffeur en na jaren op de Italiaanse wegen zijn de Italianen overal aan gewend. Ze zijn dan wel gek, maar ook bekwaam!

Cultuurshock in Italië?

Oké, misschien zijn sommige punten wat overdreven. Maar Se non è vero è ben trovato (als het niet waar is, is het goed gevonden) en in ieder vooroordeel zit een grote kern van waarheid. Neem de Italiaanse gewoontes met een korreltje zout en geniet ervan; want Italië is een land van theater en een lust voor het oog! Ook de Italiaanse gewoontes.