Italiaans uitzicht op het Vrijthof: Remigio Cantagallina

Er zijn heel wat voorbeelden te noemen van jonge kunststudenten uit de Zuidelijke Nederlanden die naar Rome of Florence trokken. Daar bestudeerden ze de klassieken of de hedendaagse meesters, of bekwamen zich in de tekenkunst. Zo niet Remigio Cantagallina. Hij is een van de weinige kunstenaars waarvan we weten dat ze in Italië werkzaam zijn geweest, maar ook voor korte of langere tijd naar het Noorden zijn getrokken.

Remigio Cantagallina (Borgo San Sepolcro 1575 – Florence 1656)

Cantagallina is in 1575 geboren in Borgo San Sepolcro, Arezzo. Het grootste deel van zijn leven en carrière bracht hij echter door in Florence waar hij werkzaam is geweest als tekenaar van landschappen. Zo bewaart de Florentijnse Uffizi een collectie van meer dan 200 landschapstekeningen van Cantagallina en beschrijft Filippo Baldinucci hem als ‘beroemd om zijn landschapstekeningen in pen’ (‘celebre in disegnar paesi a penna’).

In een brief van Jan van der Neesen, een Vlaamse handelsvertegenwoordiger én spion voor de Medici, kunnen we echter lezen dat Remigio niet alleen in Florence werkte. In juni 1611 zou hij samen met zijn broer Giovanni Francesco in Brussel zijn gekomen, op uitnodiging van hertog Alexandre I de Bournonville (1585-1656). Het bezoek aan deze stad maakte deel uit van een omvangrijke reis naar de Zuidelijke Nederlanden, het Prinsbisdom Luik en Artois in Noord-Frankrijk (het huidige Pas-de-Calais). De indrukken die hij in deze reis opdeed legde hij nauwkeurig vast in talloze gedetailleerde tekeningen in pen en gewassen inkt.

Reisverslagen uit de renaissance

Landschappen, gebouwen en gezichten op steden, dorpen, abdijen en kastelen, met vaak op de voorgrond mensen die zijn weergegeven tijdens hun dagelijkse bezigheden. Van deze tekeningen die Cantagallina maakte tijdens zijn reis, worden er 105 bewaard in een album in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, in Brussel.

Het zijn ware reisverslagen uit de renaissance. Omdat ze vaak voorzien zijn van een datering bieden ze een perfecte mogelijkheid om Cantagallina’s reis door Zuid-Nederland en het Prinsbisdom Luik te reconstrueren. In Brussel ontmoette hij Jan Brueghel I en vanaf deze stad reisde hij verder naar Temse. Na een bezoek aan Spa, keerde hij terug naar Brussel door de vallei van de Vesdre, en vervolgens doorkruiste hij de gebieden rondom Luik en Maastricht.

Tekening van het Vrijthof in Maastricht

In laatstgenoemde stad maakte hij deze gedetailleerde tekening van het Vrijthof. Op de fijne schets zien we links de Sint-Janskerk en op de voorgrond de Sint-Servaasbasiliek. Zou je vandaag de dag op het Vrijthof staan, dan zou je rechts vooraan de Hoofdwacht zien, die in Cantagallina´s tijd echter nog niet gebouwd was. In plaats daarvan toont de tekening de Koningskapel en Maternuskapel, beiden met trapgevel. De Sint-Servaasbasiliek is echter verschillende keren verbouwd en aan de smaak van de tijd aangepast en beide kapellen zijn in de 19de eeuw gesloopt. Ook de middentoren op het westwerk van de kerk, op de tekening nog te zien, is in de negentiende eeuw vervangen.

Op dit prachtige Italiaanse uitzicht op het Vrijthof is de tijd echter stil blijven staan, en dankzij deze Florentijnse tekenaar kijken wij weer iets anders naar dit Maastrichtse plein.