Maestro van Wittel! Hollandse meester van het Italiaanse stadsgezicht

Maestro van Wittel – Hollandse meester van het Italiaanse stadsgezicht is de eerste grote overzichtstentoonstelling van Caspar van Wittel in Nederland. Je kan de tentoonstelling van 26 januari t/m 5 mei 2019 bewonderen in Kunsthal KAdE in Amersfoort.

Een bijzondere tentoonstelling in Amersfoort

Schreven we eerder al over de bijzondere tentoonstelling over de Utrechtse caravaggisten in Centraal Museum Utrecht, in Amersfoort staat ook iets bijzonders te gebeuren. Daar staat een tentoonstelling in de steigers die de aandacht richt op Caspar Adriaensz. van Wittel (1653- 1736), ofwel Gaspare Vanvitelli. Italië was zijn tweede vaderland. Hier schilderde hij in de zeventiende en achttiende eeuw Rome, Napels en Venetië tot in de kleinste details. Van Wittel beïnvloedde beroemde Italiaanse schilders van stadsgezichten, zoals Canaletto en Bellotto.

Van Wittel werd geboren in Amersfoort en in 1673 trok hij naar Italië. Hij verwierf daar naam en faam en leerde zoveel van zijn nieuwe thuis te houden dat hij niet meer terugkeerde naar zijn geboorteland.

Caspar van Wittel – Gaspare Vanvitelli

Caspar van Wittel was een leerling van Matthias Withoos. Samen met Withoos trok hij in 1672 naar Hoorn. Hier woonden zij dicht in de buurt bij de schilders Jan van der Heyden en Gerrit Berckheyde. Van deze twee kunstenaars nam Van Wittel de typische Hollandse manier van schilderen over.

Samen met Jacob van Staverden reisde Van Wittel rond 1673 naar Rome. Daar kwam hij terecht in de Nederlandse ‘schildersbent’ van de Bentvueghels. Deze groep vormde in de eeuwige stad al decennialang een kunstenaarskolonie. Van Wittel leerde daar onder andere Cornelis Meyer kennen. Deze werktuigbouwkundige probeerde een opdracht bij de Paus te bemachtigen om waterwerken langs de Tiber te realiseren.

Cornelis vroeg de jonge Caspar om illustraties voor het manuscript te maken. Van Wittel tekende onder andere het Piazza del Popolo, het plein waar Van Wittel vanuit het noorden arriveerde in Rome. Mooi detail: uiteindelijk zou hij dit zicht op het plein zo’n vijftien keer in zijn carrière schilderen, steeds vanuit dezelfde hoek.

Tekeningen van Rome

Vanaf dat moment begon Van Wittel ook andere plekken in Rome vast te leggen: de Tiber met zijn bruggen en de Engelenburcht op de oever, het Piazza Navona, het Colosseum, het Sint Pietersplein, de Quirinaal, de Villa Borghese, kerken, straten, kleinere pleinen.

Vanuit Rome trok hij naar Napels, naar het platteland rond Rome (Tivoli), naar Florence en naar Venetië. In de lagunestad legde hij het zicht op San Marco en het Dogenpaleis vanaf het water vast. Hij schilderde de majestueuze kerk La Salute aan het begin van het Canal Grande. Inmiddels is dat standaard in de Venetiaanse stadschilderkunst, maar Van Wittel schilderde het voor het eerst!

Van Wittel inspireerde Canaletto

Rond 1719 was ook de jonge Venetiaanse schilder Antonio Canal in Rome – later zou hij bekend worden als Canaletto. Zeer waarschijnlijk ontmoette hij in de Eeuwige Stad ook Van Wittel en zag hij een aantal van diens Venetiaanse stadsgezichten. Canaletto legde zich al snel toe op het schilderen van deze Venetiaanse stadsgezichten. Sterker nog, hij werd dé schilder van dit genre.

Veel jongeren die tijdens hun Grand Tour – een ‘opvoedingsreis’ voor jonge adel – Venetië bezochten kochten een werk van Canaletto. Als een soort ansichtkaart herinnerde deze hen aan de bijzondere stad. Dat dankt Canaletto in feite dus aan Van Wittel.

Uit internationale collecties

De meeste van de schilder- en tekenwerken van Van Wittel bevinden zich tegenwoordig in Italiaanse, Engelse en Spaanse collecties. In Nederland bevinden zich slechts enkele tekeningen en één gouache: Gezicht op Amersfoort in Museum Flehite. Daarom besloten Museum Flehite en Kunsthal KAdE zijn belangrijkste werken naar Nederland te halen.  Met de tentoonstelling Maestro van Wittel – Hollandse meester van het Italiaanse stadsgezicht plaatsen zij deze in Nederland vrijwel onbekende meester in de context van zijn Nederlandse leerperiode en zijn invloed op de latere Italiaanse vedutisten.

In de tentoonstelling ontdek je de plekken die Van Wittel schilderde, de stijl die hij ontwikkelde, zijn Nederlandse wortels, zijn adellijke opdrachtgevers en zijn onmiskenbare invloed in Italië.

In Amersfoort komen circa 45 schilderijen en gouaches en circa 30 tekeningen van Van Wittel uit Italiaanse, Engelse, Spaanse, Duitse en Franse collecties samen. Daarnaast zijn er circa 30 schilderijen en tekeningen van Hollandse en Italiaanse meesters. Een bezoek meer dan waard!

En ga je een dag of weekend naar Amersfoort lees dan deze tips voor een stedentrip Amersfoort!

Tentoonstelling Van Wittel in Amersfoort

De tentoonstelling Maestro van Wittel – Hollandse meester van het Italiaanse stadsgezicht is een samenwerking tussen Kunsthal KAdE en Museum Flehite. De tentoonstelling is van 26 januari t/m 5 mei 2019 te zien.