Op reis in Italië kom je ze vast en zeker tegen, prachtige borden en schalen van geglazuurd en bontgekleurd beschilderd aardewerk. De moderne variant is te koop op markten en winkels met streekproducten, maar ook in musea vind je het zogenaamde majolica of maiolica uit de Italiaanse renaissance: sierborden, schalen, vazen of reliëfs met decoraties in kobaltblauw, smaragdgroen en feloranje. In de vijftiende en zestiende eeuw was dit verfijnde geglazuurde aardewerk immens populair en beroemd in heel Europa, en in de palazzi van de belangrijkste families kwam je altijd wel enkele stukken majolica tegen.
Voor deze tijd kende men eigenlijk alleen maar het vrij ruw beschilderde terracotta. Dus toen de handelaren uit de Arabische wereld felgekleurde schalen en potten importeerden, vond dit gretig aftrek in Italië. Nadat men achter de principes van het glazuren was gekomen, werd het aardewerk al snel ook in Italië zelf geproduceerd. Florence was een van de eerste steden waarin geglazuurd werd, maar al snel werd besloten de keramiekbakkers zo ver mogelijk buiten de stadsmuren te houden. De houtovens die men gebruikte werden opgestookt tot temperaturen van meer dan 1000 graden Celsius. Een gevaarlijk gegeven, zeker in de grote steden die indertijd grotendeels uit hout waren opgebouwd. Het is dan ook niet vreemd dat de keramiekmarkt opbloeide in de kleinere en armere plaatsen.
Het produceren van majolica was een duur en tijdrovend proces. De torniante (pottenbakker) maakte uit rivierklei het object, dat in de houtoven voor de eerste keer werd gebakken, la prima cottura. Op de objecten bracht men enkele basislagen aan van witte ondoorzichtige glazuur, gemaakt met behulp van het dure geïmporteerde tin-oxide, waar men overheen het gekleurde glazuur aanbracht. Het glazuur bestond uit dunne glaslagen van gesmolten zand met verschillende metaaloxiden, die na het bakken prachtige kleuren opleverden. Zo werd ijzer oranje, koper groen, kobalt blauw en werd tin na het bakken wit. De glazuren moesten in verschillende lagen worden opgebracht, waarbij men moest oppassen dat de kleuren niet in elkaar overliepen en men geen fouten maakte; corrigeren was onmogelijk.
Majolica werd vaak geproduceerd om belangrijke gebeurtenissen te vieren, zoals de geboorte van een kind, een huwelijksvoltrekking of een groots diner of banket. De stukken werden versierd met historische of mythologische thema’s, met familiewapens of portretten. De vele borden, soepkommen en fruitschalen die voor deze speciale gebeurtenissen werden geproduceerd zijn perfect bewaard gebleven. Als sierstukken werden ze zelden gebruikt en omdat men het voedsel opveegde met een stukje brood, bevatten de borden geen krassen gemaakt door bestek. En in tegenstelling tot bijvoorbeeld verf op schilderijen, verkleurt het glazuur niet door zonlicht.
De keramiekateliers in kleine dorpjes in Noord-Italië specialiseerden zich vaak; Faenza werd beroemd om zijn Bianchi di Faenza, witgeglazuurd aardewerk, Deruta produceerde Ricco Deruta met donkerblauwe en oranje bloemen. In Florence was het beroemdste atelier dat van de Della Robbia familie en vandaag de dag zijn er talloze prachtige majolica stukken te zien in musea en kerken. Het Museo Nazionale del Bargello heeft bijvoorbeeld een prachtige verzameling majolica. Ik zocht de mooiste werken voor jullie uit:
Wapenschild Bartolini Salimbeni, c. 1523, Museo Nazionale del Bargello, Florence
Tondo, Andrea della Robbia, c. 1487, Ospedale degli Innocenti, Florence
Aanbidding van het Christuskind, Andrea della Robbia, c. 1470, Museo Nazionale del Bargello, Florence
Madonna met kind tussen St. Cosmas en St. Damian, c. 1466, Arciconfraternità della Misericordia, Florence
Annunciatie, Andrea della Robbia, c. 1493, Spedale degli Innocenti, Florence
