Bernini’s David
We zijn alweer aangekomen bij de laatste uit de serie kunstwerken die kardinaal Scipione Borghese liet vervaardigen door niemand minder dan Gianlorenzo Bernini, na de Aeneas, Anchises en Ascanius, de Pluto en Proserpina en ten slotte de Apollo en Daphne. Het vierde werk waartoe Scipione opdracht gaf lijkt in eerste instantie niet in deze serie te passen. Als het enige werk in de serie wordt er slechts één figuur verbeeld en hiernaast betreft een Bijbels figuur, David, hoewel de woeste en realistische expressie van de figuur en de klassieke naaktheid van David het moeilijk maken deze te classificeren als religieus.
Mythe van David
(40) Hij pakte zijn stok, zocht vijf ronde stenen uit de rivierbedding en stopte die in zijn herderstas. Toen liep hij op de Filistijn af, zijn slinger in de hand.
…
(48) Toen kwam de Filistijn op David af en wilde tot de aanval overgaan, maar David was hem te snel af. Hij rende hem tegemoet, (49) stak zijn hand in zijn tas en haalde er een steen uit, slingerde die weg en trof de Filistijn zo hard tegen het voorhoofd dat de steen naar binnen drong en de Filistijn voorover stortte. (50) Zo overwon David de Filistijn met een slinger en een steen; hij trof hem dodelijk zonder dat hij daar een zwaard bij nodig had. (Samuel 17:40, 48-50)
Ten tijde dat David verbleef aan het hof van Saul woedde er een oorlog met de Filistijnen, die beslecht zou worden in een tweegevecht tussen de reus Goliath en één der Israëlieten. David was de enige die het op durfde te nemen tegen de reus; hij had gestreden met beren en leeuwen om de schapen van zijn vader te redden en was hierbij telkens gespaard door de hulp van God. David nam een steen en slingerde deze tegen Goliaths hoofd, die hierop dood neerviel.
David van Bernini
Beeldhouwwerk van David
Het onderwerp van David als vrijstaand figuur komt voort uit de sculpturale traditie in Florence, waar klinkende namen als Donatello en Michelangelo in hun beeldhouwwerken David als een klassiek Griekse held weergaven, soms met het hoofd van Goliath aan de voeten.
Bernini brak met deze traditie. In tegenstelling tot de Renaissancistische werken gaf Bernini de tekst van de Bijbel zo getrouw mogelijk weer. In plaats van de triomfantelijke David in marmer te vereeuwigen, koos Bernini uit de tekst het moment waarop David op het punt staat de steen naar de reus te slingeren. David draagt de herderstas bij zich, waaruit hij zojuist een steen gehaald heeft.
Wanneer je het beeldhouwwerk nadert en er omheen loopt, zie je de gezichtsuitdrukking van David steeds strenger en feller- en zijn lichaam compacter worden. De fysieke en psychische inspanning wordt duidelijk; de held lijkt zijn tegenstander op te nemen en zijn eigen sterkte op te roepen. Uit Davids lichaamstaal wordt duidelijk dat hij de tegenstander wil verslaan. Wanneer je verder kijkt wordt geleidelijk aan de slinger onthuld, klaar om gebruikt te worden door David om de beslissende steen te werpen. Op dit moment zie je de reus als het ware door Davids ogen en word je als beschouwer bijna fysiek één met David.
Strijd tegen het kwaad
David werd ten tijde van Bernini gezien als symbool van de strijd tegen de vijanden van het geloof, maar ook als symbool van de deugden en de deugdzame heerser. Op de lier, die aan Davids voeten ligt, zien we een ornament met een adelaarshoofd, een symbool uit het familiewapen van de Borghese. Scipione wilde zich identificeren met de overwinnersrol van David, in zijn strijd tegen het kwaad. En voor de vijand tegen wie David/Scipione vecht hoeven we niet verder te kijken dan zijn grote rivaal; kardinaal Ludovisi, de kardinaal-neef van de nieuwe paus.
Meer lezen over Bernini?
Lees deze boeken over Bernini:
- Nico Oudt | Bernini. Zijn Leven en werk | Uitgeverij Boxpress B.V. | 9789462952744 | € 49, 95
- Andrea Bacchi | Bernini | Officina Libraria | 9788899765569 | € 43,-
- Paul Den Arend | Bernini in Rome. Gian Lorenzo Bernini and the Baroque in Rome | Createspace Independent Publishing Platform | 9781514708712 | € 14,99
Of de volgende blogs:
- Gianlorenzo Bernini
- Aeneas, Anchises en Ascanius
- Apollo en Daphne
- Pluto en Proserpina
- Rome in de voetsporen van Bernini
