Rome, stad van het water

Stad van het water. Zo kon je Rome ook noemen in de Romeinse Oudheid. Er was namelijk geen stad waar zo’n enorme hoeveelheid drinkbaar water naartoe stroomde. De aquaducten waren een van de grootste ondernemingen van de Romeinse beschaving en toonden de grootsheid van Rome.

Rome, stad van het water

Ooit waren de Tiber, de bronnen en waterputten in Rome voldoende om de stad van drinkwater te voorzien. Toen de bevolking van Rome maar bleef groeien en de stad bleef uitbreiden, werden andere watervoorzieningen noodzakelijk. Er werd een wonderbaarlijk netwerk van aquaducten, watertorens, fonteinen en waterleidingen gebouwd.

Plinius de Oudere schreef hierover: “Wie de hoeveelheid water in aanmerking wil nemen die nodig is voor de thermen, de paleizen, de fonteinen, de private huizen, de tuinen rondom de stad, de villa’s, de afstand vanwaar het water wordt toegevoerd, de aquaducten die werden geconstrueerd, de bergen die doorboord werden en de valleien die werden overbrugd, zal moeten erkennen dat er niets wonderbaarlijkers in de wereld heeft bestaan.”

De constructie van aquaducten

Het water voor de stad Rome moest drinkbaar zijn, uiteraard, en moest een constante toestroom hebben. Hierom werd voor de constructie van aquaducten altijd eerst gezocht naar goede bronnen. Net zo belangrijk was dat deze bronnen op voldoende hoogte lagen, zodat het water (bergaf) over vele kilometers richting Rome getransporteerd kon worden.

Was er eenmaal een bovengrondse bron, of was het water van een rivier verzameld in een bassin, dan was dit het caput aquae. Het begin van de waterleiding. Had men een ondergrondse bron gevonden, dan werd het water via een ondergrondse gang naar een soort waterzuiveringsinstallatie geleid.

Op dit punt begon het aquaduct, een vaak ingenieus bouwwerk. Voerde het aquaduct over een diepe vallei, dan werd een opvangtoren gebouwd. Via ondergrondse leidingen kwam het water door natuurlijke druk  aan de andere kant van de vallei in een andere toren weer naar boven. Vaker nog werden hoge waterleidingen gebouwd, waterbruggen met een stelsel van sierlijke bogen die je in Italië nog vaak kan tegenkomen.

Aan het einde van het aquaduct  stond een castellum, een hoge watertoren. Vanaf hier werd het water via smallere leidingen verdeeld over de stad of het landschap. De watertoren zorgde er ook voor dat er een ononderbroken stroom water was.

Het metselwerk van de waterleidingen werd binnenin bekleed met een mengsel van gebroken aardewerk, kalk en olie. Hierdoor waren de gangen waterdicht. Bij de leidingen werden genummerde stenen zuilen geplaatst, zodat als de leiding gerepareerd moest worden eenvoudig het juiste gedeelte gevonden kon worden. Op regelmatige afstand waren ook inspectieputten, zodat de gangen gecontroleerd konden worden.

Canopus met Triclinium van de Villa Hadriana in Tivoli

Rome en water

Rome bezat maar liefst elf waterleidingen. De beginpunten bevonden zich meestal ten oosten van Rome en ze kwamen voorbij het vroegere Tibur, nu bekend als Tivoli. Hier bevond zich de Villa d’Este met haar honderd fonteinen.

De oudste waterleiding was de Aqua Appia die de termen van Caracalla van water voorzag. De waterleiding was gebouwd in opdracht van censor Appius Claudius, die ook de Via Appia had laten aanleggen. De Aqua Appia was 16 kilometer lang en voerde grotendeels ondergronds.

Ook bekend is Aqua Virgo. De naam dankt de Romeinse waterleiding waarschijnlijk aan het water dat zuiver was en weinig kalk bevatte. De waterleiding werd aangelegd door Agrippa om zijn thermen van water te voorzien en liep ondergronds tot aan het huidige Piazza di Spagna. Bovengronds liep het verder in de richting van waar nu de Fontana di Trevi is, via de Via Condotti naar de buurt van het Pantheon en de thermen van Agrippa.

Fontana di Trevi, Rome