Verona in de voetsporen van Dante

We volgen Dante’s voetsporen in Verona en ontdekken fascinerende en verborgen monumenten, het middeleeuwse Verona waar Dante zijn toevlucht zocht. Loop deze stadswandeling Dante in Verona en ontdek de mooiste plekken van de stad!

Dante in Verona

De Italiaanse dichter Dante Alighieri- lees hier meer over hem – is beroemd vanwege zijn dichtwerk De goddelijke komedie, die bestaat uit de drie delen Inferno, Purgatorio en Paradiso. Dante werd geboren in Florence en woonde daar totdat hij in het jaar 1302 verbannen werd. Hierna verbleef de dichter onder andere in Verona: van 1303 tot 1304 als gast van Bartolomeo della Scala en van 1312 tot 1318 als gast van Cangrande della Scala. Hier schreef hij De Monarchia en een deel van het Paradiso, bestudeerde hij antieke teksten en bezocht de Romeinse ruïnes.

Er zijn tal van plekken in de stad die herinneren aan de dichter. Deze kan je met elkaar verbinden tot een mooie stadswandeling door Verona, waarbij je de bekende en minder bekende plekken van de stad ontdekt.

Onder dit artikel vind je een kaart van Verona met de looproute!

Wandelen langs Dante’s Verona: San Fermo

Vanaf de Arena van Verona loop je naar de San Fermo. Toen Dante in de stad arriveerde was deze stad één grote bouwput. Ook de San Fermo Maggiore werd op dit moment door de Franciscaner broeders verbouwd. De kans is groot dat Dante hier vaker een kijkje kwam nemen hoe de verbouwing vorderde.

Bijzonder is dat de San Fermo Maggiore bestaat uit twee kerken die bovenop elkaar gebouwd zijn. De Romaanse onderkerk werd tussen 1065 en 1143 gebouwd op de ruïnes van een 5e eeuwse pieve. De bovenste kerk werd in het begin van de 14e eeuw gebouwd, dus in de tijd dat Dante in Verona verbleef. Aan de rechterkant van het transept vind je de Alighieri Kapel. Hier zijn de laatste directe afstammelingen van Dante Alighieri begraven.

Porta dei Leoni

De San Fermo ligt aan het begin van de cardine massimo, nu de Via Leoni en Via Cappello. Deze oude Romeinse weg verdeelde samen met de decumano massimo de stad in vieren. Wanneer je deze weg volgt, kom je uit bij de oude Romeinse poort Porta dei Leoni. In Verona kon Dante overal het Romeinse erfgoed ontdekken. De robuuste stadsmuren hielden namelijk veel indringers buiten, waardoor het erfgoed beter bewaard was gebleven.

Werp meteen ook een blik op de opgravingen die je direct naast de Porta dei Leoni ziet. Vanaf de Porta dei Leoni loop je door naar één van de meest bekende plaatsen in Verona.

Het huis van Giulietta

Of Giulietta nu echt bestaan heeft of niet, in Verona vind je het huis waar de familie Cappello heeft gewoond. Dante was de eerste die de ruzie tussen de rivaliserende families Montecchi en Cappelletti beschreef. Dankzij Shakespeare zouden zij bekend worden als de Montagues en de Capulets.

“Zie Capuletti’s en Montecchi’s beven, // Monaldi’s, Filippeschi’s. Lakse man! // Ze rouwen of ze vrezen voor hun leven. “(Purgatorium VI, 106-108) zo schrijft de Italiaanse dichter. Dante noemt de strijdende families als voorbeeld van de morele malaise waar Italië zich in de dertiende en veertiende eeuw volgens hem in bevindt.

Vanuit de kleine binnenplaats bij het huis zie je het befaamde balkon van Julia. Dit werd echter in 1930 gebouwd en is dus niet het authentieke balkon. Ernaast staat een bronzen standbeeld van Julia. De legende vertelt dat wanneer je de rechterborst van Julia aanraakt, dit geluk zal brengen.

Montecchi wijk en het Palazzo di Cangrande

Een paar straten verwijderd van het beroemde balkon vind je de wijk waar de Montecchi heersten. Hiervoor loop je voorbij het Piazza delle Poste met zijn botanische tuinen die ooit deel uitmaakten van de Scaligero paleizen. Het Casa di Romeo vind je aan de Via Arche Scaligere.

Vlakbij ligt het Palazzo di Cangrande, ook wel Palazzo dei Scaligeri genoemd. Het is in de 13e eeuw -dus in Dante’s tijd – in opdracht van de Della Scala familie gebouwd, toentertijd de machtigste familie van de stad. Het paleis bevindt zich bovenop een aantal Romeinse ruïnes. Niet al te verbazingwekkend aangezien het vroegere Forum Romanum zich vrijwel om de hoek bevindt, bij het huidige Piazza delle Erbe.

Dante stierf voordat de beroemde sarcofaag voor het paleis werd geplaatst, maar zeker is dat hij wel het paleis bezocht heeft. Het is zelfs mogelijk dat hij hier woonde tijdens zijn verblijf in Verona. “Eerst vind je onderdak bij Veronezen // Wier naam in hun embleem – een veld van keel, // Een gouden trap, een arend – staat te lezen.” Zou schrijft Dante (Paradijs XVII, 70-72). Hij had blijkbaar onderdak gekregen bij de Dello Scala familie; want het woord scala betekent trap.

Can Grande della Scala werd door Dante gezien als de ideale heerser, die een verenigd, ordelijk en vreedzaam Noord-Italië voor zich zag. “Ook de goedgeefsheid van die edelman // Wordt zo geroemd dat zelfs de tegenstander// Zijn goede daden niet verzwijgen kan. // Vertrouw op deze heer als geen ander: //  Vaak zullen door zijn toedoen bedelaar // En rijke burger ruilen met elkander. ” (Paradiso XVII, 85-90)

Piazza dei Signori en het standbeeld van Dante in Verona

Ter ere van Dante’s jarenlange verblijf in Verona besloot het stadsbestuur in 1863 dat er een standbeeld van Dante moest komen in Verona. De kunstenaar Ugo Zannoni kreeg opdracht het beeld te maken. Zijn standbeeld van Dante werd op 14 mei 1865 onthuld op het Piazza dei Signori. Tegenwoordig kan je Dante nog steeds op deze prominente plek in midden van het plein zien staan.

Bijzonder is dat onder de huidige Via Dante Alighieri een Romeinse straat is opgegraven. Bij deze immense archeologische opgraving vind je eeuwen aan geschiedenis: de resten van mozaïeken uit Romeinse villa’s, de fundamenten van middeleeuwse torens, huizen uit de 5e eeuw en Longobardische graven uit de 8e eeuw.

Piazza delle Erbe

Piazza delle Erbe is al sinds de eerste dagen van de stad het kloppende hart van Verona, centrum van het economische en sociale leven. Hier vind je de oudste markt van de stad. De huizen die het plein omringen stammen uit de middeleeuwen – zie hoe enkele zijn beschilderd met eeuwenoude fresco’s -, de renaissance zoals het Palazzo del Comune, of de barok zoals Palazzo Maffei.

In het midden van het plein staat een fontein die de naam Fontana della Madonna Veronese meekreeg. De Madonna is samengesteld uit een middeleeuws hoofd en een klassiek Romeins beeld van een adellijke vrouw die een boekrol vasthoudt. Het beeld is symbolisch voor de samensmelting tussen de klassieke wereld en de moderne christelijke tijd… precies dat waar Dante ook van droomde.

Sant’Anastasia

In het oudste deel van de stad, in de buurt van de Ponte Pietra, loop je naar de Sant’Anastasia. In Dante’s tijd was deze kerk nog in aanbouw door de Dominicaner broeders. Naast zuilen in wit en rood Verona marmer, ontdek je in deze kerk een fresco van Pisanello: St. Joris en de prinses. Dante’s nakomelingen zullen deze kerk vaak bezocht hebben. Pietro, de zoon van Dante en Gemma Donati, bezat zelfs een huis in typisch Veronese stijl vlakbij de Sant’Anastasia.

Achter deze kerk loop je naar Piazza Brà Molinari. Je hebt hier een prachtig uitzicht over de rivier Adige, die Dante vast herinnerd zal hebben aan de Arno die door Florence loopt. Aan de andere kant van de Adige zie je het oude Romeinse theater. Hiernaast bevond zich ooit het Paleis van Theodoric, waarvan de ruïnes in Dante’s tijd nog zichtbaar waren.

Vicolo Verità

Naast Dante vond ook de dichter en humanist Francesco Petrarca een toevluchtsoord in Verona. Hij was bevriend met Pietro Alighieri, Dante’s zoon. Petrarca verbleef in Verona vaak in het huis van Guglielmo Guarienti in de Vicolo Verità, met wie hij de liefde voor de Klassieken deelde.

Biblioteca Capitolare en het Chiostro del Capitolo

We lopen verder naar de de Biblioteca Capitolare en het Chiostro del Capitolo. Zowel Dante als Petrarca bezochten deze bibliotheek, waar tegenwoordig meer dan 1200 manuscripten, 245 incunabelen en duizenden boeken te vinden zijn. Hier lazen zij de Latijnse teksten en het is hierom hoogst waarschijnlijk dat Dante er vaak kwam.

Chiesa di Sant’Elena

Laatste stop in deze wandeling is de Chiesa di Sant’Elena. Op 20 januari 1320 hield Dante een voordracht in een kapel van de Chiesa di Sant’Elena. Deze Quaestio de situ et forma aquae et terrae (Studie over het water en de aarde) is een natuurwetenschappelijk werk over de vraag waarom de aarde als laagste van de vier elementen, niet volledig met water is bedekt.

Citaten Dante uit: Dante Alighieri, De Goddelijke Komedie, vertaald door Ike Cialona en Peter Verstegen, Athenaeum – Polak & Van Gennep.
Ik bezocht Verona op uitnodiging van Mirabilia European Network of UNESCO Sites.