Twee Egyptische obelisken in Rome

Een herkenningspunt, ontmoetingsplaats en een kunsthistorisch monument. Dat zijn de Egyptische obelisken in Rome. Er zijn er verschillende in de stad en enkele werden door keizer Augustus destijds verscheept, wat met de middelen van die tijd een hels karwei moet zijn geweest. Dat moet respect hebben afgedwongen. Augustus werd keizer nadat hij Marcus Antonius en diens geliefde Cleopatra had verslagen. Het einde van Marcus Antonius was tevens het begin van de incorporatie van Egypte in het Romeinse Rijk. De Egyptische obelisken in Rome moesten laten zien dat Rome het middelpunt was van een wereld, waar ook Egypte bij hoorde.

De obelisk op het Piazza del Popolo

De obelisk op het Piazza del Popolo komt oorspronkelijk uit de 13e eeuw voor Chr., is gebouwd door farao Sethi I en Ramses II en maakte deel uit van de Egyptische zonnecultus. Apollo was de beschermgod van Augustus, en in Rome de god van de zon. Augustus voegde een inscriptie toe aan de obelisk in Rome en presenteerde zichzelf daarin als opvolger van de Egyptische farao’s. Tegelijkertijd liet hij zien dat hij de grote generaal was die dit klusje had klaargespeeld. Waarschijnlijk wilde Augustus ermee laten zien hoe groot zijn rijk was, en dat de Romeinse cultuur onder zijn bewind een melting pot moest zijn. In de Romeinse tijd stond hij in de Circus Maximus waar het een start en finish was. In de Middeleeuwen lag hij in het stof om herontdekt te worden door kunstliefhebber Paus Sixtus V die de obelisk liet heroprichten bij het Santa Maria del Popolo

De obelisk op het Piazza del Montecitorio

In het oude Egypte werden obelisken opgericht ter ere van de zon. De obelisk die uiteindelijk terecht zou komen op het Piazza del Montecitorio stond oorspronkelijk in Heliolopolis, en daarna tot circa 800 na Chr. op het Circus Maximus in Rome. Op die laatste plek was het onderdeel van een zonnewijzer gericht op het Mausoleum van Augustus en de Ara Pacis, diens vredesmonument. Met een zonnewijzer kun je de tijd aflezen met behulp van de schaduw die de obelisk zou werpen. Augustus voegde ook een inscriptie toe aan het monument, waarin hij vertelt dat de Romeinen de obelisk opdragen aan Sol. Bedoelt hij hiermee Apollo, de Romeinse god van het licht en zijn persoonlijke favoriet en beschermgod, of de Egyptische zonnegod? Wellicht was de identificatie van de één met de ander juist onderdeel van de grootse kosmopolitische politiek van Augustus en zijn wereldrijk.

Bron: Roma Aeterna, 2e jaargang, aflevering II, december 2014