Midden in de Dolomieten vind je Val Gardena: een bijzonder stukje Italië met bijna 200 kilometer aan piste waarop menig wereldkampioenschap plaatsvindt. Maar ook voor de gewone hobby-wintersporter is dit een paradijs, waar je na een dagje in de sneeuw aanschuift voor een heerlijk culinaire maaltijd én een goed glas lokale wijn.
Maar wat deze plek, buiten haar spectaculaire bergtoppen en vele zonuren, extra bijzonder maakt is de Ladinische cultuur die je er nog altijd in vol ornaat aantreft. Deze eeuwenoude cultuur van landbouw en ambachten heeft nog altijd een eigen taal, keuken, gebruiken en mythes. In de drie belangrijkste dorpen; Ortisei, Santa Cristina en Selva, wordt de Ladinische taal bijvoorbeeld nog gewoon onderwezen op school. Sterker: ook al wordt er evengoed Italiaans en Duits gesproken, het Ladinisch geldt nog altijd als de officiële taal van Val Gardena.
Epische skiwedstrijd
Dat die Ladinische cultuur door de eeuwen heen zo goed bewaard is gebleven, heeft onder andere te maken met de geïsoleerde ligging van dit gebied. Eeuwenlang was Val Gardena namelijk een straatarm en verlaten. Tegen het einde van de 19e eeuw, in 1893 om precies te zijn, kwam daar verandering in. Toen ontdekte fotograaf Emil Terschak, oprichter van de eerste Centraal-Europese skiclub in München, de potentie van Val Gardena als skigebied. Met de jaren van de naoorlogse economische vooruitgang die later volgden werden hier in 1970 de FIS Alpine World Ski Championships gehouden.
Daarna ging het snel: in 1975 kwam Val Gardena namelijk opnieuw wereldwijd onder de aandacht tijdens het FIS Ski World Cup Finals-event. Het hoogtepunt was de epische skiwedstrijd tussen de Italiaanse skiër Gustav Thöni en de Zweedse skiër Ingemar Stenmark die over de parallelle slalom op de Ronc‘-piste bij Ortisei (die nu niet meer bestaat) zoefden. Dit duel hield sportliefhebbers wereldwijd aan de tv gekluisterd, én zette deze streek definitief op de kaart als wintersportbestemming.
Val Gardena skiën
Nog altijd worden hier de nodige internationale wedstrijden georganiseerd. In de week voorafgaand aan Kerstmis bijvoorbeeld vinden op de Saslong – tegenwoordig een van de bekendste pistes ter wereld – altijd twee World Cup-wedstrijden plaats: een Downhill (sinds 1972) en een Super G (sinds 2002). Deze skiraces kennen snelheden van meer dan 120 km/u en spectaculaire sprongen van meer dan 80 meter hoogte. Het is gezien al dat internationale spektakel niet zo verrassend dat Val Gardena de thuisbasis is van veel gespecialiseerde skischolen. Het wintersporten wordt hier zelfs zo serieus genomen dat dit gebied in de rest van Italië wordt gezien als dé skiuniversiteit van het land.
Onder de vele kampioenen uit dit gebied bevinden zich dan ook grote namen zoals de alpine skiërs Peter Runggaldier, Isolde Kostner en de momenteel de 23-jarige alpine skiracer Alex Vinatzer. Wie kans wil maken het tegen de grootheden van dit gebied op te nemen moet een felbegeerd plekje zien te bemachtigen in de langste reuzenslalom ter wereld; de Gardenissima. Die dag, die al jaren geldt als de afsluiting van het wintersportseizoen, skiën amateurs en professionals allemaal 6 kilometer door dezelfde sneeuw, de top van de Seceda-berg af, naar de vallei.
Dolomiti Superski
Maar er is meer. Val Gardena maakt namelijk ook deel uit van de Dolomiti Superski. Daartoe behoren 12 verschillende skigebieden die samen de grootste skiregio ter wereld vormen. In het noorden zijn dat de Valle Isarco, de Plan de Corones en de Dolomiti di Sesto. Centraal in de Dolomiti Superski vind je Arabba, Alpe di Siusi, Alta Badia en dus Val Gardena. En in het zuiden San Martino di Castrozza, Val di Fiemme, Sopra Ega en Civetta. Dankzij een liftennetwerk zijn deze gebieden met elkaar verbonden en kun je er de beroemde Sellaronda skiën. Deze tocht is (inclusief skiliften) 40 kilometer lang en neemt je mee door verschillende passen, valleien en provincies rondom het super indrukwekkende Sella-massief. Een bergroep waarbij op het hoogste punt; de Piz Boè, de provincies Bolzano, Trente en Belluno bij elkaar komen.
Ook is er The Legendary 8; deze tocht omvat 8 legendarische pistes met een gezamenlijke lengte van 36 kilometer. Een van die 8 pistes is de Falk-piste. Deze heeft een afdaling met een behoorlijk steil gedeelte. Met een hellingsgraad van 74% is dit namelijk een van de 3 steilste van de Dolomieten. Ook La Longia, met 10 kilometer de langste piste van dit skigebied, maakt deel uit van The Legendary 8. Ze start op de Seceda-berg en eindigt in het dorp Ortisei. Ook de Bravo-piste, die geldt als de romantische piste omdat ze je door een prachtig bos voert, is de moeite waard.
Culturonda
Een andere bijzondere skitocht door Val Gardena is de Culturonda, die cultuursnuiven combineert met wintersporten. Deze tocht brengt je langs verschillende culturele hoogtepunten. Zo passeer je het prachtige Castel Gardena, een zomerresidentie gebouwd in de 17e eeuw. En een museum dat inzoomt op de Ladinische cultuur en geschiedenis. En van welke afdaling je ook naar beneden suist; bijna overal zie je wel spectaculaire bergtoppen, zoals de Sassopiatto, die met een hoogte van bijna 3000 meter en zijn bijzondere, platte top de valleien in staart. De koning van Val Gardena is echter de Sassolungo. Letterlijk betekent sasso lungo lange steen. De berg is namelijk een soort richel van ongeveer een kilometer lang die zich uitstrekt van het noordoosten tot het zuidwesten van dit gebied. Overal piepen de toppen van dit ruim 3.000 meter hoge massief tevoorschijn en op iedere piste vanuit een nét ander perspectief te aanschouwen.
Culinaire vlucht
Behalve eindeloos wintersporten, wandelen en genieten van het ruige natuurschoon kun je in Val Gardena ook op hoog niveau eten. Want met name de laatste jaren timmert dit stukje Italië behoorlijk aan de weg als nieuwe culinaire hotspot. De gastronomie heeft een vlucht genomen en restaurants wedijveren met het nabijgelegen Alta Badia, waar de sterrenrestaurants zich 15 jaar eerder al ontwikkelden.
De 1e plekken die van culinaire betekenis voor Val Gardena waren, staan op de Seceda-berg; Baita Daniel en Baita Sofie, waar je kunt kiezen uit een grote selectie wijnen en champagne, gecombineerd met vernieuwde Ladinische gerechten, in een alpine-chique sfeer.
Een vergelijkbaar chic én gezellig sfeertje vind je ook in de al eerder even aangestipte dorpen, waar een Italiaans gevoel voor flair wordt gecombineerd met een meer efficiënte Noord-Europese manier van doen…
Meer lezen? Bestel de nieuwe najaarseditie van De Smaak van Italië (bestel via deze link).
Fotografie: Franco Cogoli
Disclaimer: dit artikel ontstond in samenwerking met De Smaak van Italië. Dit artikel bevat affiliate links. Als je een product koopt via een van deze links, ontvangt italieuitgelicht.nl een kleine commissie zónder extra kosten voor jou.
Geef een antwoord