Boekreview: Sciascia’s De dag van de uil

Als je het hebt over maffia en over literatuur dan heb je het over Leonardo Sciascia (1921- 1989). Bij de kleine uitgeverij Serena Libri, uitgever van vertaalde Italiaanse literatuur in Nederland, is zijn boek De dag van de uil uitgekomen.

Sleutelfiguur voor begrip van de Italiaanse geschiedenis

Sciascia was schrijver, advocaat en politicus. Zijn leven en werk spelen een belangrijke rol in het collectieve geheugen van de Italiaanse cultuur. Zo kwam ik het pamflet dat Sciascia schreef over de moord op Aldo Moro tegen in het onlangs uitgegeven boek over de Italiaanse geschiedenis Proeftuin Italie. Ook werd er over geschreven in Het verlangen te zijn als alle anderen. De Siciliaanse schrijver drukte zijn stempel op hoe de Italianen naar zichzelf kijken.

Aldo Moro

Moro was leider van Christendemocraten in de jaren ’70. Hij stelde een historisch compromis voor tussen christenen en communisten in de jaren dat Europa nog werd gescheiden door het ijzeren gordijn. De Rode Brigade, een extreem linkse tereurgroep, ontvoerde Moro en hij werd later vermoord teruggevonden. De poging tot een verzoening tussen links en rechts, zo belangrijk voor Italië en voor West-Europa, werd in één klap teniet gedaan.

Sciascia zat in de jaren ’80 in de parlementaire commissie die een oordeel moest vellen over het handelen van de staat bij de ontvoering en de onderhandelingen met de Rode Brigade. Sciascia zag Moro als een mediator, een verzoener, en vond dat de staat een te harde lijn had gekozen door niet te willen onderhandelen met de Rode Brigade.  Sciascia zei het zelf niet zo, maar in Italië waren er bij de Italiaanse parlementaire top ook figuren die door hun compromisloze houding indirect verantwoordelijk zijn voor de dood van Moro en het falen van het historisch compromis, zo gaan nog steeds sommige geluiden op.

De dag van de uil

De roman die is uitgegeven door Serena Libri gaat meer over wat er niet wordt gezegd dan over wat er wel wordt gezegd. Omertà, het verzwijgen van je kennis over de maffia, alsof deze niet bestaat, is een leidraad in de detective over Salvatore Colasberna, een kleine ondernemer die wordt doodgeschoten als hij in Palermo op de bus wil stappen. Bellodi is een rechercheur uit het noorden die de moord in Palermo moet oplossen. Hij ergert zich al snel aan de cultuur van omertà en begint wat dieper te graven in de omstandigheden. Dat gaat echter niet onopgemerkt voorbij aan bepaalde politici in Rome. Uiteindelijk wordt Bellodi overgeplaatst naar Parma en wordt de moord toegeschreven aan de minnaar van de vrouw van Colasberna.

Impact

Als politicus streefde Sciascia na dat spijtoptanten geen strafkwijtschelding konden krijgen in ruil voor kostbare informatie over grotere vissen. Het boek van Sciascia verscheen in 1961 en met dit boek werd het maatschappelijk fenomeen van de maffia als politiek probleem op de kaart gezet, hoewel het tot de jaren 80 zou duren voordat er in het Italiaans parlement maffiosi werden aangeklaagd en afgezet. Sciascia is nog steeds een referentiepunt voor mensen zoals Roberto Saviano, die vandaag de dag de maffia (of camorra) bestrijden.

Tussen de regels

Wil je iets weten over maffia en de cultuur waarin deze ontstaat, de gratie waarbij ze bestaat, dan is dit boek een absolute must. Een wezenlijk onderdeel van de Italiaanse literaire geschiedenis. Zoals cultuur vaak een geheel is van ongeschreven regels. Iets waar iedereen zich aan houdt, maar wat doorgaans niet wordt uitgesproken.

Leonardo Sciascia | De dag van de uil | Uitgever Serena Libri | € 17,95 euro | Bestel De dag van de uil hier bij bol.com