De mannen van Michelangelo – Het mannelijk lichaam in kunst, devotie en verlangen

Wanneer je denkt aan Michelangelo, zie je waarschijnlijk de David voor je, of de iconische Schepping van Adam in de Sixtijnse kapel. Maar achter die kunstwerken schuilt een kunstenaar die het menselijk lichaam – en vooral het mannelijk lichaam – tot in zijn essentie bestudeerde, bewonderde en verheerlijkte. De mannen van Michelangelo – Het mannelijk lichaam in het werk en leven van Michelangelo, uitgegeven door Hannibal Books, werpt precies dáár licht op.

Michelangelo in Nederland

Met een frisse blik benaderen vooraanstaande internationale kunsthistorici Michelangelo’s mannen van alle kanten. Wat was de invloed van klassieke beelden en waar kwam zijn belangstelling voor het neoplatonische ideaal van perfectie en schoonheid vandaan? Ontleedde hij zelf dode lichamen? Welke rol speelden modellen? En wat betekende het mannelijk lichaam voor hem persoonlijk, in zijn aanbidding van het lichaam van Christus en in zijn intieme vriendschappen met (jonge) mannen? Nooit eerder stond dat belangrijke aspect van zijn kunst op deze manier centraal.

De catalogus verschijnt gelijktijdig met de grote tentoonstelling in het Teylers Museum in Haarlem (15 oktober 2025 tot 25 januari 2026). Het museum toont 22 originele tekeningen van Michelangelo, die al sinds 1790 in de collectie zijn, aangevuld met ongeveer veertig internationale bruiklenen. Hieronder zijn verschillende beelden, waaronder de marmeren Apollo-David. In de tentoonstelling én in het boek wordt voor het eerst gekeken naar de centrale plaats van het mannelijk lichaam in het werk en het leven van Michelangelo. Want van de ignudi (naakten) op het plafond van de Sixtijnse Kapel, tot de stervende gevangenen in het Louvre en de overleden Christus op schoot van Maria in de Sint-Pieter: het mannelijk lichaam is alom vertegenwoordigd in het oeuvre van Michelangelo.

Michelangelo’s fascinatie voor het lichaam

Michelangelo Buonarroti (1475–1564) zag het lichaam als de spiegel van de ziel. Zijn figuren zijn krachtig, gespierd, bijna perfect. In de renaissance, waarin de herontdekking van de klassieke oudheid centraal stond, werd het naakte lichaam gezien als een uitdrukking van goddelijke harmonie. Maar bij Michelangelo gaat het verder dan idealisering: zijn mannen zijn niet alleen sterk, maar ook kwetsbaar.

De catalogus laat zien hoe het mannelijk lichaam als een rode draad door zijn oeuvre loopt. De auteurs kijken naar de voorbeelden die Michelangelo vond in zijn eigen tijd en in de klassieke oudheid, naar de omgeving waarbinnen zijn werk ontstond en bijvoorbeeld naar neoplatoonse ideeën over het mannelijk lichaam als hoogste ideaal van perfectie en schoonheid. Welke idealen golden in de Florentijnse renaissance.

Ook Michelangelo’s eigen (intieme) leven komt aan bod. Er bestaat weinig twijfel over dat Michelangelo een voorkeur voor mannen had. Tegelijk was hij een Diepreligieuze man. Dit heeft voor hem mogelijk tot een innerlijke worsteling geleid.

Een samenwerking van topauteurs

De catalogus werd samengesteld door een team van gerenommeerde kunsthistorici. Eric Boot, Klazina Botke, Raymond Carlson, Marieke van den Doel, Terry van Druten, Martin Gayford, Paul Joannides, Michael Rocke en Jennifer Sliwka. Hun bijdragen wisselen af tussen academische verdieping en toegankelijke uitleg, waardoor het boek zowel interessant is voor kenners als voor nieuwsgierige liefhebbers.

De teksten worden afgewisseld met tientallen beeldpagina’s.. Close-ups van marmeren torso’s, studies van spierstructuren en schetsen waarin je de hand van de meester ziet. De kwaliteit van de druk en het grote formaat (25 x 30 cm) maken dat je elk lijntje en schaduw nuance kunt volgen.

De mannen rondom Michelangelo

Wat dit boek onderscheidt van veel andere Michelangelo-publicaties, is dat het niet alleen over zijn mannen gaat – maar ook over de mannen rondom hem. De kunstenaars en dichters die hem inspireerden, de vrienden en leerlingen die hij portretteerde, en de modellen die poseerden voor zijn tekeningen en beelden. In de context van het Florence van de zestiende eeuw, waar vriendschap, spiritualiteit en lichaam vaak in elkaar overliepen, biedt dit een nieuw en menselijk perspectief.

Een boek als een kunstwerk

Het boek is op zichzelf al een kunstwerk: een stevig, gebonden exemplaar van bijna 300 pagina’s, vol grote reproducties, details van tekeningen en beelden, en diepgaande essays. De mannen van Michelangelo is meer dan een begeleidende uitgave bij een tentoonstelling. Het laat zien hoe zijn werk eeuwenoud is, maar tegelijk ongelooflijk actueel – in een tijd waarin we opnieuw nadenken over schoonheid, identiteit en lichamelijkheid. Voor liefhebbers van Italiaanse kunst, de renaissance en de grote meesters van Italië is dit boek een absolute aanrader. Of je nu naar Haarlem gaat om de tentoonstelling te bezoeken, of gewoon thuis door de pagina’s bladert.

Hannibal Books stelde een recensie-exemplaar beschikbaar. Dit artikel bevat affiliate links. Als je een product koopt via een van de links in dit artikel, ontvangt italieuitgelicht.nl een kleine commissie zónder extra kosten voor jou.