Alle wegen leiden naar Rome

Alle wegen leiden naar Rome. En Rome gebruikte haar wegen om alle veroverde gebieden te integreren. Langs de wegen werden kampementen opgeslagen voor soldaten, steden gesticht, veteranen gesetteld en interculturele huwelijken gesloten.

Romeinse wegen

De Romeinse wegen werden afgezet met mijlpaaltjes. Een Romeinse mijl was zo’n 1480 meter en deze paaltjes zijn overal terug te vinden in het Romeinse Rijk. Ook in mijn stad Utrecht is een mijlpaaltje geplaatst, op het begin van de Koningsweg. Deze mijlpaaltjes gaven de afstand aan tot een volgende stad, en waren daarmee handig voor reizigers die van herberg naar herberg gingen, via wisselstations waar ze van paard wisselden. Op deze mijlpaaltjes stond, naast de afstand, vaak ook de naam van de weg en de naam van de keizer in wiens jaar het paaltje was geplaatst. Epigrafisch bronnenmateriaal, dat wil zeggen informatie uit de geschiedenis die we krijgen via inscripties op marmer, zijn daarnaast te vinden op vele andere plekken. Bijvoorbeeld op publieke gebouwen, grenspaaltjes, of op grafplaten. De namen van plaatsjes in Italië geven ons ook informatie over de herkomst van een dorpje. Zo werden er verschillende suffixen, achtervoegsels, gebruikt voor de herkomst van een gebied. Was een gebied van M. Tullius Cicero, dan zou het gebied in het Latijn de naam Tullianum (-anum) krijgen. Was de eigenaar Keltisch, dan zou het – acum zijn geweest, etc.

De Via Appia is genoemd naar de censor Appius Claudius. Men begon daaraan te bouwen in 312 v. Chr. Deze weg loopt van Rome naar de havenstad Brindisi, in Zuid-Italië, langs Capua en Benevento. Op deze weg liggen in Rome veel van de oudste christelijke catacomben. Ook is de weg bekend als de plek waar de 6000 slaven die met Spartacus in opstand kwamen in 71 v. Chr. aan werden gekruisigd.

Door Keizer Traianus werd de Via Appia in Benevento gesplitst.  De oude Appia loopt via Taranto naar Brindisi. Traianus liet een alternatieve, kortere noordelijke route lopen tussen Benevento en Brindisi; deze zijtak van de Via Appia heet de Via Traiana. Voor de gelegenheid van de officiële opening van de nieuwe weg liet keizer Traianus in Benevento ook een triomfboog bouwen, die nog steeds te bewonderen is. In de oudste tijd werd Tarento vooral gebruikt als haven voor Zuid Italië, maar na de nederlaag van de stad tegen de Romeinen in 272 v. Chr. groeide Brindisi als haven en was de route over Taranto niet langer noodzakelijk. Op het einde van de Via Appia in Brindisi zijn een grote en een kleine zuil geplaatst als eindpunt.

Veel van de oude wegen zijn terug te vinden op één van de oudste geografische kaarten, de tabula peutingeriana. Deze kaart is van perkament en ongeveer 38 cm breed en 8 meter lang. In Museum het Valkhof in Nijmegen hebben ze een kopie van deze kaart uit de 16e eeuw. Op de kaart staan de wegen, dorpjes en steden langs de wegen. Op de Nederlandse kaart staan onder meer Katwijk, Leiden en Nijmegen aangegeven. De reizigers gebruikten overigens geen kaarten, maar een lijst van plaatsnamen die ze onderweg zouden moeten passeren; een itinerarium. Overigens is er ook een mooie fietsroute langs de Nederlandse limes, de grens van het Romeinse Rijk van Katwijk naar Nijmegen.
De meeste wegen in Italië zijn gelegd in de 3e eeuw v. Chr. De militairen die zich via deze wegen verplaatsten sloegen hun kampen ’s avonds op naast de wegen. Er waren voor gewone reizigers ook wel een soort herbergen, maar deze waren niet veilig. Bij deze stations waren ook vaak paarden en paardenverzorgers. Vanaf de tijd van keizer Augustus was er een postsysteem dat gebruik maakte van deze stations om van paard te wisselen.

Veel toeristen in Rome bezoeken de Via Appia vanuit de stad, waar historische trekpleisters liggen zoals de catacomben van Sebastianus en Calixtus en het Quo Vadis. Dat laatste is een gebouwtje met een afdruk van de voetstappen van Jezus, die daar de apostel Petrus zou hebben ontmoet. Mijn tip als je deze wilt bezoeken is wel: neem de bus. Het begin van de Via Appia in de stad is gevaarlijk. Er is geen voetpad langs de drukbereden weg, die niks weg heeft van de idylle die je hier op de foto’s ziet. Tussen de verschillende catacomben ligt een mooi park, als je wilt wandelen, doe het daar!