Van UNESCO-erfgoed tot uitgestrekte wijngaarden: het landschap van Zuid-Tirol

Het schilderachtige dorpje Schenna onder ons wordt kleiner er kleiner, de lucht meer helder en om mij heen hoor ik het constante geklik van camera’s. De Hirzer kabelbaan kruipt langzaam maar zeker de berghelling op, terwijl de zon steeds hoger stijgt. Langzaam ontvouwt zich een magisch landschap van heldergroene weiden, dichte bossen met kastanjebomen, en in de verte de helderwitte toppen van de Dolomieten. Op een paar kilometer afstand van Merano, één van de grotere steden in Zuid-Tirol, zijn we beland in een wereld van rust en kalmte. Maar ook van apfelstrudel, wijngaarden en UNESCO-erfgoed, zo zullen we al snel ontdekken. Het is een bijzondere regio: Zuid-Tirol heeft het georganiseerde van Oostenrijk en de Schwung van Italië. Een gouden combinatie.

Een on-Italiaans berglandschap

Een grotere landschappelijke en culturele verscheidenheid vind je niet vaak. De regio Zuid-Tirol, waar je afwisselend Italiaans en Duits hoort, maar de inwoners zichzelf niet zomaar Italianen noemen, waar elegante vakantieoorden wedijveren met zonnige berghellingen waar sportieve wandelaars nu de eerste stappen zetten. Eenmaal uit de cabine van de kabelbaan strekt de natuur zich voor ons uit. Rustige wandelpaden met zicht op berghutten. We stappen stevig door, klimmen en klauteren de berghellingen op, en staan alleen zo nu en dan even stil om een foto te maken van het landschap. Constant horen we het geklingel van bellen. Berggeiten, nemen we aan, maar de kleine dieren laten zich niet zien. Toch horen we ze de hele dag. In de verte, of misschien wel heel dichtbij, wie zal het weten. Dan klinkt er luider geloei. Achter de bomen staat een stel zilvergrijze koeien, loom grazend in de laatste resten van de ochtendnevel.

Voorzichtig, om de dieren niet te storen, lopen we verder. Onze magen beginnen te knorren. We waren vooraf gewaarschuwd deze ochtend niet te veel te ontbijten. Onzin, lijkt het wel, nu we een pittige wandeling maken. Maar dan zien we een bordje, “Gompm Alm, vijf minuten”. Een paar honderd meter later worden we verwelkomd door een grote Sint Bernardshond. Wat zou je anders verwachten, zo hoog in de bergen? Even later volgt een man, in lederhosen, die ons enthousiast verwelkomt. “Zijn jullie klaar voor het “breakfast gourmet”?

Bubbelende wijn en ontzagwekkende bergen

“Plop”. Een paar minuten later wordt de wijn ontkurkt. Al zijn we ver weg van de bewoonde wereld – zo lijkt het althans, in de rust en stilte van de bergen-, het ontbijt begint hier luxe. We zitten inmiddels op een hoog punt op de bergweide en genieten in stilte van de bubbelende wijn.

“Of we al honger hebben?” horen we ineens. Inmiddels is er op de rand van de weide een tafel gedekt. Versgebakken broodjes, nog warm en net uit de oven, jam met fruit uit de regio, verschillende soorten kaas, biologische vleeswaren, vers vlierbessensap. Naast de tafel wordt hout in een fornuis geworpen, hier kunnen we zo meteen zelf eieren bakken. De Gompm Alm alpenhut ligt op zo’n 1800 meter hoogte en vanaf de tafel hebben we dan ook een weids uitzicht over het dal. In stilte nemen we nog een slokje van de wijn, snijden een stukje kaas af, genieten van de muesli die voor ons neer is gezet. Midden in een wandelparadijs, onder de rood-witte vlag van Zuid-Tirol, is dit toch wel het meest bijzondere ontbijt waar je hier van kan genieten.

Al is de rust snel voorbij, wordt gewaarschuwd. “Zo meteen komt er een muziekgroep, die traditionele muziek speelt. In klederdracht, uiteraard.” De knusse houten hut is alleen in de zomermaanden te bezoeken, en dan zijn er dan ook tal van activiteiten. In de winter zijn de wegen ondergesneeuwd en moet je hier al langlaufend omhoog en omlaag. Nog één kopje thee dan, terwijl we naar de muziek luisteren, vooruit, en dan weer de bergen in.

Verpletterend natuurschoon

Wandelend over de bergweiden, badend in de zon, hebben we steeds uitzicht op de spectaculaire bergen en ongerepte natuur. ‘Drieduizenders’, wordt hier trots gezegd, bergen die minimaal drieduizend meter hoog de lucht in reiken. Maar ook zeven natuurparken en een nationaal park, en niet te vergeten 13.000 kilometer gemarkeerde wandelroutes. Met na iedere bocht klaterende bergbeken, kleurrijke wilde bloemen, bergweiden en bergtoppen. Ze zeggen dat het landschap het mooist is in de ochtend, als de opkomende zon op de bleke bergen de nevel verdrijft en de bleke bergen in allerlei kleuren hult.

Volgens Zwitsers architect Le Corbusier zijn De Dolomieten het mooiste bouwwerk ter wereld. Ik moet hem gelijk geven. De bleke bergen zijn opgebouwd uit versteende koraalriffen die miljoenen jaren geleden in bergtoppen veranderden, toen de oerzee die er lag langzaam zakte. Lichtgrijs en majestueus doemen ze nu aan de horizon op, sinds 2009 als officieel UNESCO-werelderfgoed. De bergbewoners hadden deze titel niet nodig, zij woonden al duizenden jaren lang op de indrukwekkende bergen. De Romeinen en Langobarden, en sinds wie weet hoe lang de Ladiniërs, het oudste volk in de Dolomieten. De Ladinische taal wordt nog steeds gesproken in Zuid-Tirol, door een kleine minderheid, maar de taal van de bergen is de derde officiële taal van Zuid-Tirol. De tradities worden nog steeds in ere gehouden.

Törggelen

We zijn nog net iets te vroeg, maar de komende weken zullen de bomen verkleuren naar rood, geel, oranje. Dan is het ook tijd voor het törggelen. Deze herfsttraditie draait om het vieren van een goede druivenoogst en het nuttigen van jonge wijn, gepofte kastanjes en seizoensgebonden streekgerechten. Dit alles gaat vooraf aan de stille en donkere adventstijd. Schuif aan bij lokale boeren (buschenschänken en hofschänken) langs het Kastanjepad, in het Zuid-Tirools Keschtnweg. Proef lokale specialiteiten en eigen geproduceerde nieuwe wijn en bekijk hoe het traditionele kastanjevuur ontstoken wordt.

Het is niet moeilijk om je voor te stellen dat wanneer de sneeuw weer valt, dit een sprookjesachtig skigebied is. Of zoals ze in Bolzano zeggen: “We zijn verwend. Als we op vakantie gaan, zelfs wanneer de zon er veel schijnt, valt het toch tegen”. Zuid-Tirol heeft namelijk 300 zon-dagen per jaar, een de combinatie van veel sneeuw en veel zon, daar valt niet aan te tippen. De temperatuur? Heel koud in de winter, heel warm in de zomer. Misschien wel het grootste temperatuurverschil in Italië.

Uitgestrekte wijngaarden

Weer terug in Bolzano, wandelen we de stad uit. Een kasteel steekt, amper een steenworp van de winkelstraten in het oude stadscentrum van Bolzano, af tegen een bewolkte lucht, die de toppen van de Dolomieten bekroont. Want vertelde ik net nog, dat Zuid-Tirol 300 zonnige dagen per jaar heeft, vandaag hebben wij één van de andere dagen toebedeeld gekregen. Het kasteel wordt omgeven door wijngaarden en hoe verder we lopen, hoe meer wijngaarden en wijnhuizen we zien. De wijn maakt een groot deel van de natuur én cultuur uit in Bolzano. We denken hier over na bij een heerlijk glas wijn, dat al snel voor ons wordt ingeschonken. Maar daarover lees je meer in het volgende artikel.

De afgelopen week ging ik op een culturele, avontuurlijke en culinaire ontdekkingsreis door Zuid-Tirol, op uitnodiging van de regio Zuid-Tirol. In de komende artikelen geef ik je de beste tips voor deze regio. Ditmaal is dat de Seilbahnanlagen Hirzer, waarmee je naar een hoogte van bijna 2000 meter gaat. Vanaf hier hike je naar Gompm Alm. Het luxe ontbijt met on-be-taal-baar uitzocht, kan jij ook boeken op www.gompmalm.it, je moet alleen een stukje wandelen om er te komen. 

Seilbahnanlagen Hirzer, 39017 Schenna/Scena, Erzherzog-Johan-Platz 1, www.hirzer.info
Gompm Alm, Helmuth Gufler Obertall 19,  Schenna 39017 Scena, www.gompmalm.it