Vandaag kijken we naar de uitvinding van de fiets. Een ware Toscaanse ontdekking, zo is lang beweerd, want niemand minder dan het genie Leonardo da Vinci zou het ontwerp van de allereerste fiets hebben gemaakt.
De fiets van Da Vinci
Bijna 300 jaar voordat Baron Karl von Drais zijn ‘Laufmaschine’ ontwierp en H.J. Lawson zijn fiets met kettingaandrijving vervaardigde, bedacht Da Vinci al een fiets met spaakwielen, zadel, pedalen en zelfs een ketting en tandwieloverbrenging. Hiermee bedacht hij ‘s werelds meest efficiënte vervoersmiddel!
Het verhaal begint met de Codex Atlanticus, een schrift vol met Da Vinci’s schetsen van muziekinstrumenten tot wapens. De codex werd tussen 1968 en1972 door monniken gerestaureerd. Eén van hen vond tot zijn grote verbazing in het boekwerk twee aan elkaar geplakte pagina’s. Eenmaal van elkaar gescheiden onthulden de pagina’s een schets, die meer dan 500 jaar verborgen was geweest. De schets was nauwelijks acht centimeter breed. Toch was het duidelijk te zien: er stond duidelijk waarneembaar een tweewielig voertuig op dat erg lijkt op de moderne fiets.
Of toch niet?
Niets is echter minder waar. Tot grote spijt van waarschijnlijk alle Italianen blijkt het één grote fraude te zijn. Daar gaat ‘hun’ uitvinding. Journalisten beweren al jarenlang dat de schets van de fiets niet van Da Vinci is, en zelfs niet van de hand van één van zijn leerlingen.
Leonardo-deskundige Carlo Pedretti bestudeerde de codex voor de restauratie. Hij zag ook de vastgeplakte vellen, en vond hierop enkel twee cirkels en een paar strepen erdoor. ‘Maar dat leek in niets op een fiets.’ Een andere kunsthistoricus, Hans-Erhard Lessing, beweert hierop dat de Italiaanse monniken die het manuscript hebben gerestaureerd, de onduidelijke lijnen hebben bijgewerkt zodat er een fiets ontstond.
Wat geloof jij?
Helaas lijkt voor Leonardo de uitvinding van de fiets dus aan zijn neus voorbij te zijn gegaan. Maar er zijn -uiteraard met name Italiaanse- Da Vinci-experts die nog steeds geloven dat de tekening authentiek is. Wellicht is hij niet door Leonardo zelf getekend, maar dan is het op zijn minst een tekening gemaakt door een van zijn leerlingen die voortborduurde op een verloren gegaan werk van Leonardo. Ook dit kleine werkje is dus object van mythevorming rondom De Grote Da Vinci, maar het zou natuurlijk wel een mooi verhaal zijn…. En Se non è vero, è ben trovato,als het niet waar is, is het op zijn minst een goed gevonden verhaal! Dus wat geloof jij?
Kim zegt
Ik heb ruim 25 jaar geleden deze “fiets” van Da Vici vanaf de schetsen nagemaakt/gebouwd, in het fietsmuseum Velorama in Nijmegen. Niet ik alleen, maar samen met 2 collega’s en natuurlijk de eigenaar van het museum die hier om vroeg dat wij deze fiets gingen “namaken”. Een timmerman-collega het houten frame, ik met mijn toenmalige restaurateur-collega de stalen onderdelen etc en toetsend aan wat de museumeigenaar er van vond. Dit was een heel interessant project, daar op/vanaf de schetsen heel veel ” zelf ingevuld” moest worden en het toch een “fietsbare fiets” moest gaan worden. Jaren lang, en of het nou wel of niet een echte schets van “Da Vinci” was, heeft deze “fiets” als pronkstuk in het museum gestaan, en er kon “werkelijk” op gefietst worden! Met terugwerkende kracht is dit het allermooiste werk wat ik ooit gedaan heb, want niet alleen deze “fiets” heb ik nagemaakt, maar ook zowat alle “bijzondere fietsen” heb ik gerestaureerd die een schakel zijn geweest naar de huidige fiets. Mensen/bezoekers durven deze fietsen niet aan te raken, maar ik heb er in staan te zagen en slijpen en lassen etc. Er zijn maar een aantal museums wereldwijd die fietsen tentoonstellen, maar Velorama heeft de meest originele, en alle onderdelen die ik heb (na)gemaakt heb ik zo gemaak dat er niet te zien is of het nieuw of origineel is. Dat is de kunst! Ik ben trots dat daar mijn handen als “fietsenmaker/fietshersteller” aan hebben mogen werken! Al “mijn” fietsen zijn rijklaar die in het museum staan, zoals ooit iemand dat ook toen ooit lang geleden gedaan heeft vanuit de werkplaats voor “de klant”. Buiten elektrische fietsen nu, heb ik daar al geleerd dat er niets nieuw onder de zon is. Voor en achtervering of versnellingen etc: het meeste is ooit al bedacht en geprobeerd! Wel allemaal lomp, maar het idee was er al! Deze tijd/ontwikkeling is voor mij een heel interessante betreft hoe er toen gedacht is; zonder de (ontwikkeling van de) fiets geen wereld zoals die er nu is! Van de loopfiets naar een groot voorwiel en een klein achterwiel en andersom, naar ook 3 en 4 wielen, naar de “safety”, naar het huidige “diamantframe”: alles heb ik gerestaureerd! Speciaal werk, en ben trots dat voor de toekomst van deze fietsen in het museum mijn naam/handen er aan gekoppeld is! Ooit zal iemand het wederom gaan restaureren, want niets blijft voor eeuwig goed, en zal die persoon dan hopelijk zeggen dat ik het “toen” goed gedaan heb. Sowieso heb ik een diep respect voor al die mensen die ooit deze fietsen bedacht/gemaakt hebben, ik hun werk opnieuw heb mogen restaureren maar met veel beter gereedschap, terwijl ik soms zelf gereedschap heb moeten maken om iets te kunnen restaureren. Aanrader, Velorama! Kim M.