Met het WK Wielrennen in Florence komend weekend, kijken we naar de uitvinding van de fiets. Een ware Toscaanse ontdekking, zo is lang beweerd, want niemand minder dan het genie Leonardo da Vinci zou het ontwerp van de allereerste fiets hebben gemaakt. Bijna 300 jaar voordat Baron Karl von Drais zijn ‘Laufmaschine’ ontwierp en H.J. Lawson zijn fiets met kettingaandrijving vervaardigde, bedacht Da Vinci al een fiets met spaakwielen, zadel, pedalen en zelfs een ketting en tandwieloverbrenging. Hiermee bedacht hij ‘s werelds meest efficiënte vervoersmiddel!
Het verhaal begint met de Codex Atlanticus, een schrift vol met Da Vinci’s schetsen van muziekinstrumenten tot wapens. De codex werd tussen 1968 en1972 door monniken gerestaureerd en één van hen vond tot zijn grote verbazing in het boekwerk twee aan elkaar geplakte pagina’s. Eenmaal van elkaar gescheiden onthulden de pagina’s een schets, die meer dan 500 jaar verborgen was geweest: nauwelijks acht centimeter breed, maar met duidelijk waarneembaar een tweewielig voertuig dat erg lijkt op de moderne fiets.
Niets is echter minder waar. Tot grote spijt van waarschijnlijk alle Italianen, daar ging ‘hun’ uitvinding, blijkt het één grote fraude te zijn. Journalisten beweren echter al jarenlang dat de schets van de fiets niet van Da Vinci is, zelfs niet van de hand van één van zijn leerlingen. Leonardo-deskundige Carlo Pedretti bestudeerde de codex voor de grote restauratie, zag ook de vastgeplakte vellen, en vond hierop enkel twee cirkels en een paar strepen erdoor: ‘Maar dat leek in niets op een fiets.’ Een andere kunsthistoricus, Hans-Erhard Lessing, beweert hierop dat de Italiaanse monniken die het manuscript hebben gerestaureerd, de onduidelijke lijnen hebben bijgewerkt zodat er een fiets ontstond.
Helaas lijkt voor Leonardo de uitvinding van de fiets dus aan zijn neus voorbij te zijn gegaan. Maar er zijn -uiteraard met name Italiaanse- Da Vinci-experts die nog steeds geloven dat de tekening authentiek is. Wellicht is hij niet door Leonardo zelf getekend, maar dan is het op zijn minst een tekening gemaakt door een van zijn leerlingen die voortborduurde op een verloren gegaan werk van Leonardo. Ook dit kleine werkje is dus object van mythevorming rondom De Grote Da Vinci, maar het zou natuurlijk wel een mooi verhaal zijn…. En Se non è vero, è ben trovato,als het niet waar is, is het op zijn minst een goed gevonden verhaal! Dus wat geloof jij?
* Online column voor De Smaak van Italië
Aniek Rooderkerken studeerde Renaissance Studies en liep hiervoor stage bij de Uffizi in Florence. Aniek heeft een passie voor Italiaanse kunst en cultuur en la cucina italiana. Haar kunstzinnige verhalen deelt ze graag met De Smaak van Italië en op haar blog Italië Uitgelicht.
