• Home
  • Over Italië Uitgelicht
  • Samenwerken met Italië Uitgelicht
  • Contact
  • Winacties
  • Blog
  • Nav Social Icons

  • Spring naar de hoofdnavigatie
  • Door naar de hoofd inhoud
  • Spring naar de eerste sidebar
  • Spring naar de voettekst
  • Home
  • Reizen naar Italië
    • Autoroutes naar Italië
    • Auto huren in Italië
    • Zona Traffico Limitato, ZTL
    • Accommodaties
  • Regio’s
    • Noord-Italië
      • Emilia-Romagna
      • Friuli-Venezia Giulia
      • Liguria / Ligurië
      • Lombardia / Lombardije
      • Piemonte / Piëmont
      • Trentino-Alto Adige / Trentino-Südtirol / Trentino-Zuid-Tirol
      • Valle d’Aosta / Aostadal
      • Veneto
    • Midden-Italië
      • Lazio
      • Marche / Marken
      • Toscana / Toscane
      • Umbria / Umbrië
    • Zuid-Italië
      • Abruzzo / Abruzzen
      • Basilicata
      • Calabria / Calabrië
      • Campania / Campanië
      • Molise
      • Puglia / Apulië
      • Sardegna / Sardinië
      • Sicilia / Sicilië
  • Steden
    • Noord-Italië
      • Bergamo
      • Bologna
      • Bolzano / Bozen
      • Genova / Genua
      • Mantova / Mantua
      • Milano / Milaan
      • Padova / Padua
      • Torino / Turijn
      • Venezia / Venetië
      • Verona
    • Midden-Italië
      • Assisi
      • Firenze / Florence
      • Lucca
      • Perugia
      • Pisa
      • Roma / Rome
      • Siena
      • Volterra
    • Zuid-Italië
      • Bari
      • Cagliari
      • Catania
      • Lecce
      • Matera
      • Napoli / Napels
      • Palermo
      • Taormina
  • Reisroutes
  • Boekentips
  • Kunst & Cultuur
    • Architectuur
    • Geschiedenis
    • Italiaanse kunst
    • Tentoonstellingen
  • Italiaanse keuken
    • Italiaanse kookboeken
    • Italiaanse producten
    • Italiaanse recepten
    • Restaurants
  • Winacties
  • Contact
    • Over Italië Uitgelicht
    • Samenwerken met Italië Uitgelicht
  • Blog
  • Mobile Menu Widgets

    Zoeken

    Volg me op social media!

Italië Uitgelicht

Italië Uitgelicht

Culturele reizen naar Italië!

  • Reizen naar Italië
    • Autoroutes naar Italië
    • Auto huren in Italië
    • Zona Traffico Limitato, ZTL
    • Accommodaties
  • Regio’s
    • Noord-Italië
      • Emilia-Romagna
      • Friuli-Venezia Giulia
      • Liguria / Ligurië
      • Lombardia / Lombardije
      • Piemonte / Piëmont
      • Trentino-Alto Adige / Trentino-Südtirol / Trentino-Zuid-Tirol
      • Valle d’Aosta / Aostadal
      • Veneto
    • Midden-Italië
      • Lazio
      • Marche / Marken
      • Toscana / Toscane
      • Umbria / Umbrië
    • Zuid-Italië
      • Abruzzo / Abruzzen
      • Basilicata
      • Calabria / Calabrië
      • Campania / Campanië
      • Molise
      • Puglia / Apulië
      • Sardegna / Sardinië
      • Sicilia / Sicilië
  • Steden
    • Noord-Italië
      • Bergamo
      • Bologna
      • Bolzano / Bozen
      • Genova / Genua
      • Mantova / Mantua
      • Milano / Milaan
      • Padova / Padua
      • Torino / Turijn
      • Venezia / Venetië
      • Verona
    • Midden-Italië
      • Assisi
      • Firenze / Florence
      • Lucca
      • Perugia
      • Pisa
      • Roma / Rome
      • Siena
      • Volterra
    • Zuid-Italië
      • Bari
      • Cagliari
      • Catania
      • Lecce
      • Matera
      • Napoli / Napels
      • Palermo
      • Taormina
  • Reisroutes
  • Boeken
  • Kunst & Cultuur
    • Architectuur
    • Geschiedenis
    • Italiaanse kunst
    • Tentoonstellingen
  • Italiaanse keuken
    • Italiaanse kookboeken
    • Italiaanse producten
    • Italiaanse recepten
    • Restaurants
Giulio Romano, 1532-34, Fresco, Sala dei Giganti, Palazzo del Tè, Mantua

Al fresco en al secco

5 juli 2017 door Aniek Rooderkerken

Al fresco en al secco

Palazzi, kerken, kloosters en kathedralen. Allemaal zijn ze versierd met fresco’s. Heb je er al eens bij stilgestaan wat de fresco-techniek precies inhoudt? Wat is het verschil tussen de techniek van het schilderen al fresco en al secco? 

Wat is schilderen al fresco?

Bij het schilderen al fresco is de verf direct op het natte pleisterwerk aangebracht. Hierdoor is het een moeilijke en tijdrovende techniek. Maar hoe wordt een fresco precies opgebouwd?

Hoe fresco’s opgebouwd dienen te worden, werd al in de vijftiende eeuw perfect beschreven door Cennino Cennini. Volgens Cennini diende op een gemetselde muur eerst een ruwe pleisterlaag aangebracht te worden, de zogenaamde arriccio. Hierna volgde soms een tweede laag met een extra hoeveelheid zand door het pleister gemengd. Hierop werd met houtskool een schets gemaakt.

Was de schets eenmaal goedgekeurd, dan werden de hoofdlijnen van de figuren overgeschilderd met okerverf, vermengd met sinopia, een roodbruin pigment. De kleurstoffen waren afkomstig uit Sinope, een stad aan de Zwarte Zee in het huidige Turkije.

Tot slot werd de sinopia bedekt met een dunne witte pleisterlaag, de intonaco. Door de sinopia schemerde de ondertekening nog door de natte pleisterlaag heen. Het pleisterwerk was nu helemaal klaar voor het fresco!

Hoe werden ondertekeningen gemaakt?

Bij het maken van de ondertekening stond de kunstenaar echter wel voor een uitdaging. Hoe kreeg hij zo snel mogelijk een tekening op de kalklaag? De kunstenaar maakte soms gebruik van de spolvero-techniek. Hierbij werd een werktekening op ware grootte gemaakt. De lijnen van de tekening werden ingeprikt met duizenden gaatjes en vervolgens werd het papier tegen de wand gehouden. Wanneer nu zwarte houtskool over het papier werd geblazen, verscheen de tekening in fijne stippellijnen op de muur.

Een andere mogelijkheid was om een karton, een tekening, op ware grootte te maken en deze op de juiste plaats tegen de natte intonaco te houden. Vervolgens kon de kunstenaar de omtrekken van de figuren met een graveernaald door het karton heen in de muur krassen.

Een derde optie was het kwadreren, waarbij de kunstenaar een raster tekende op zijn ontwerptekening, en een groter raster op de muur, waardoor hij met de vierkanten als hulpmiddel snel de voorstelling op de muur kon tekenen.

Leuk detail: omdat de verf in de loop der tijd vaak doorzichtig is geworden, kan je tegenwoordig deze ondertekeningen en stippellijnen soms door de verf heen zien schijnen. Ook de krassen in de kalk kan je nog zien. Ga er maar eens naar op zoek!

Padua, Cappella degli Scrovegni, Giotto's fresco van het Laatste Oordeel
Padua, Cappella degli Scrovegni, Giotto’s fresco van het Laatste Oordeel

Waarom moest de kunstenaar snel werken?

De muur moest voorbereid worden met verschillende lagen kalk en verf en vervolgens moest de kunstenaar zijn schildering voltooid hebben voordat de natte pleisterlaag droog was. Op dat moment vormde de verf namelijk één geheel met de kalk en hierna was het erg moeilijk om nog veranderingen aan te brengen.

Het probleem was dat sommige fresco’s enorm groot konden zijn. Omdat het pleisterwerk in één dag opdroogde, bracht de kunstenaar precies zoveel kalk aan als hij in een dag, una giornata, kon beschilderen. Het stukje fresco dat een schilder per dag creëerde wordt dan ook giornata genoemd.

Ook leuk: de giornate, de stukken die per dag beschilderd konden worden, zijn vaak ook te herkennen. Je kan de overgang van de kalklagen zien en hierdoor ontdekken uit hoeveel giornate een fresco bestaat.

Wat is schilderen al secco?

Tijd om te twijfelen of wijzigingen aan te brengen, was er vaak niet. De kunstenaar moest er dus goed over nadenken welk oppervlakte hij op een dag kon schilderen maar ook hoe de kleuren na het opdrogen van de pleisterlaag zouden zijn.

Wat nu als er toch een foutje was gemaakt bij het schilderen? Dan kon de kunstenaar gelukkig nog al secco aanpassingen maken. Bij deze methode werd geschilderd op secco (droog) pleisterwerk, en werden de pigmenten in een bindend medium opgelost, zoals ei. De verfsoort droogde mat op, waardoor de wijzigingen niet al te veel afweken van het al fresco geschilderde werk.

Medici wapenschild op een fresco in het Palazzo Pitti, Sebastiano Ricci, 1707
Medici wapenschild op een fresco in het Palazzo Pitti, Sebastiano Ricci, 1707

Categorie: Italiaanse kunst, Italië, Kunst & Cultuur

Over Aniek Rooderkerken

Aniek studeerde Renaissance Studies, ging hiervoor naar Florence, Rome en Perugia. Op reis bezocht ze nog veel meer Italiaanse bestemmingen. Ze is de oprichter van Italië Uitgelicht en schrijft over reizen, kunst, cultuur en boeken. Ze schrijft ook op reizennaarpuglia.nl
avontuuropreis.com.

Dit vind je misschien ook leuk

Kamperen in ItaliëMooiste gebieden om te kamperen in Italië
Sciascia - De dag van de UilBoekreview: Sciascia’s De dag van de uil
San Miniato ItaliëOntdek de lekkerste adresjes in San Miniato

Lees Interacties

Reacties

  1. George douenburg zegt

    5 juli 2017 om 11:57

    Weer een prachtig verhaal uit het mooie italie.
    Ga zo door

    Beantwoorden
  2. rita zegt

    5 augustus 2017 om 08:13

    Goed en verstaanbaar uitgelegd !

    Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Next Post >

Aperitivo in Italië: een overheerlijke traditie

Primaire Sidebar

Ciao

Ciao! Mijn naam is Aniek en ik ben gek op Italië. Ik studeerde Renaissance Studies, ging hiervoor naar Florence, Rome en Perugia. Op reis bezocht ik nog veel meer Italiaanse bestemmingen. Op Italië Uitgelicht deel ik Italiaanse bestemmingen en reisverhalen, en schrijf ik over van alles rondom cultuur, tradities, kunst, boeken en culinair.

Lees meer

Op social media

Zoeken

Nieuwsbrief

Blijf op de hoogte van de mooiste verhalen en ontvang één keer per maand de beste reistips voor Italië!

Disclaimer & Privacyverklaring

Lees ook De Smaak van Italië

De nieuwe editie van De Smaak van Italië wil jij ook lezen! Bestel via deze link de nieuwe editie zonder verzendkosten en krijg een gratis receptenboekje. Verder in deze editie: 10 tips voor Taormina, flaneren in Florence; de trotse pauwen van de Pitti Uomo, het mooiste van Mantova, recepten van De Zilveren Lepel en nog veel meer!

Meer reisinspiratie

Volg me op Instagram via @ItalieUitgelicht

Voor mijn laatste reis kocht ik een stapel boeken Voor mijn laatste reis kocht ik een stapel boeken om te lezen. Een ervan was Het intieme leven. Voor de fans van Niccolò Ammaniti!
Ach Sardinië, wat was je mooi. Bijna exact een ja Ach Sardinië, wat was je mooi. Bijna exact een jaar geleden zette ik voor het eerst voet op dit eiland en ik was meteen verliefd. De zee zo blauw dat het bijna onnatuurlijk is, prachtige natuur en steden vol historie, zoveel mogelijkheden om te wandelen of te fietsen. En het eten…. het water loopt me alweer in de mond. Vanavond heb ik een event van @interfacetourismnetherlands in Amsterdam waar ik weer even weg mag dromen bij dit geweldige plekje en ik kon het niet laten om er weer wat foto’s van afgelopen jaar bij te pakken.
De betovering van april door Elizabeth von Arnim. De betovering van april door Elizabeth von Arnim. 4 Britse vrouwen wisselen het grauwe, regenachtige Londen in voor een Italiaans kasteeltje in San Salvatore. Een heerlijke klassieker over een gelukzalige maand aan de Italiaanse Rivièra.
Een beetje Italië in…. Frankrijk! Het Pausenpal Een beetje Italië in…. Frankrijk! Het Pausenpaleis (Palais des Papes) in Avignon wel te verstaan. Avignon werd in 1309 de verblijfplaats van de pausen, tijdens hun ballingschap uit Rome. Paus Benedictus XII en paus Clemens VI lieten het paleis tussen 1335 en 1352 bouwen op een uitstekende rots boven de Rhône.
In Avignon in meer te ontdekken voor Italiëliefhebbers. Het Petit Palais museum herbergt een unieke verzameling schilderijen uit de Middeleeuwen en de Italiaanse Renaissance.
En zo was ik dan een weekend in Siena. Wat een pra En zo was ik dan een weekend in Siena. Wat een prachtige stad blijft het ook altijd 🥰
Vanaf vandaag te zien in Centraal Museum Utrecht! Vanaf vandaag te zien in Centraal Museum Utrecht! ‘De Bentvueghels: Een berucht kunstgenootschap in Rome’.
Heb jij de tentoonstelling al gezien? Wat vond je ervan?

Footer

Disclaimer

Blogs op deze website kunnen een samenwerking zijn of affiliate links bevatten. Dit betekent dat als je via één van deze links een aankoop doet, Italië Uitgelicht een kleine commissie ontvangt zónder extra kosten voor jou. Je leest meer hierover in de disclaimer.

Volg mij op social media

Over deze website

Italië Uitgelicht is onderdeel van Aniek Rooderkerken Adventure Media, ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder het KvK-nummer 71391177.

Meer reisinspiratie?

Op Avontuur op reis.com lees je over outdoor reizen, avontuur, natuur, fietsen en hiking.

Ga je op reis naar Puglia? Bekijk dan de website Reizen naar Puglia.

Copyright Italië Uitgelicht © 2023