Gastblog voor De Smaak van Italië. Een trip door Florence is niet compleet zonder een bezoek aan de Ponte Vecchio, de beroemde middeleeuwse brug over de Arno waar straatmuzikanten vrolijke deuntjes spelen en waar álle vrouwen naartoe willen gaan. In de kleine winkeltjes op de brug zijn namelijk gioiellerie e botteghe orafe (juweliers en goudateliers) gevestigd, waar je de meest prachtige en kostbare sieraden kunt bewonderen. Maar achter al dit goud en deze juwelen gaan verschillende verhalen en geheimen schuil.
Stinkende overgang
De meest beroemde brug van Florence is niet altijd het domein geweest van juweliers. Ooit gonsde het er van de kooplieden en was de brug het domein van leerlooiers, vishandelaren en met name i macellai, slagers, die hier hun werkplaatsen oprichtten om niet te dicht bij de paleizen en woningen in het centrum gevestigd te zijn. De slagers, looiers en smeden stortten namelijk al hun afval direct in de rivier en je kan je waarschijnlijk wel voorstellen dat de geur van al deze werkplaatsen bij elkaar niet altijd even fris is geweest!
De stank was uiteindelijk ook de reden dat de slagers en leerlooiers werden weggestuurd van de brug en de juweliers hier hun intrede deden. In 1565 gaf Cosimo I de’ Medici, groothertog van Florence, opdracht aan Giorgio Vasari om een passage te bouwen die het Palazzo Vecchio aan de ene kant van de Arno verbond met het Palazzo Pitti, aan de andere kant van de rivier. Zo kon de adellijke familie ongezien op en neer reizen tussen deze twee gebouwen, zonder zich onder het normale publiek te begeven op de overbevolkte brug. Deze Corridoio Vasariano, zoals de gang werd genoemd, loopt deels boven de winkeltjes op de brug en kronkelt op een punt rond de Manelli toren, die de eigenaars weigerden af te breken om baan te maken voor de Corridoio. Cosimo I de’ Medici kon de onaangename geur die rond de brug hing op een gegeven moment niet meer verdragen en gaf opdracht alle handelaren weg te sturen. Hun plaats werd direct ingenomen door de juweliers, passender bij de luxe van de regerende familie.
Achter de ogen van Florence
Wanneer je op de brug staat en naar boven kijkt, kun je de rij vierkante ramen van de Corridoio zien die ook wel ‘de ogen van Florence’ worden genoemd. Door deze ramen konden de’ Medici namelijk de inwoners van de stad bespioneren en zelfs hun gesprekken afluisteren. Deze passage zou ook de plaats zijn waar Adolf Hitler in 1938 de Italiaanse dictator Benito Mussolini ontmoette, om hun plannen in alle privacy te bespreken. De brug moet indruk hebben gemaakt op Hitler, want hoewel alle bruggen over de Arno aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werden verwoest door de Duitse troepen, werd de Ponte Vecchio grotendeels intact gelaten. Alleen aan de uiteinden werden enkele gebouwen verwoest om te voorkomen dat de geallieerden de brug konden gebruiken. Il Vecchio bleek decennia later, in 1966, zelfs bestand tegen de verwoestende overstroming van de Arno, hoewel veel kostbaar goud toen in de rivier verdwenen zou zijn…
Hangslotjes
Tot voor kort werden op de brug door jonge geliefden lucchetti d’amore (sloten van de liefde) bevestigd. Duizenden verliefde Italiaanse stelletjes — en met hen talloze toeristen — hingen een hangslot, met daarop een liefdesboodschap, aan de brug. Om deze liefde te verzegelen werd de sleutel van het slot vervolgens in de Arno gegooid. Maar al die sloten brachten de brug veel schade toe en de gemeente besloot de traditie op de Ponte Vecchio te verbieden. Sindsdien zijn de geliefden verhuisd naar de Lungarno (de kade), waar de hangsloten nu met uitzicht op de Ponte Vecchio bevestigd worden.
Verlaten brug
Waar het op de brug overdag krioelt van de toeristen, die de etalages van juweliers bewonderen of voor een foto poseren bij het beeld van Benvenuto Cellini (de meest talentvolle van alle renaissance goudsmeden), is de brug in de vroege ochtend en ‘s avonds laat bijna uitgestorven. Op die verlaten momenten waan je je in de middeleeuwen. De okerkleurige ochtendzon schijnt over de Arno en hult de brug in een prachtig licht. De winkels zijn afgesloten met houten luiken waarbij je op de metalen scharnieren een gestileerde lelie kan zien, het oude symbool van de stad. Aan het begin van de brug vind je een stenen plaquette met een inscriptie van Dante (Paradijs XVI) die ons vertelt over de romantische, maar tragische dood van Buondelmonte de’ Buondelmonti. Deze jonge edelman was verloofd met een meisje uit de Degli Amidei familie, maar verbrak deze belofte om te trouwen met zijn ware liefde. De woedende familie Amidei vermoordde Buondelmonte op de eerste paasdag van het jaar 1215, toen hij nietsvermoedend over de brug liep.
Bancarotta
Een laatste verhaal dat de ronde doet over il Vecchio, is dat de term ‘bankroet’ zelfs zou zijn voortgekomen uit de handel die werd gedreven op de brug! Wanneer een handelaar zijn standplaats op de Ponte Vecchio niet meer kon betalen, of serieuze schulden had, werd de tafel (banca) waar hij zijn goederen op uitstalde vernield (rotta) door soldaten. Zonder zijn banca kon een handelaar geen zaken meer doen. Zo zou het begrip bancarotta, kapotte tafel, zijn ontstaan.
Als je dus ooit over de prachtige Ponte Vecchio loopt, wend je blik dan ook eens af van de prachtige en kostbare sieraden en ga op zoek naar de geheimen van de Ponte Vecchio.
Deze gastblog schreef ik voor De Smaak van Italië. De blog is oorspronkelijk ook op deze website geplaatst.
