Een wereld van rust, Lucas Cranach

Lucas Cranach, Nimf van de lente

Een favoriet thema in het atelier van Lucas Cranach de Oude en zijn zoon Lucas Cranach de Jongere, was het verleidelijke vrouwelijk naakt. De vele schilderijen van Eva, Venus, Lucretia of een nimf zoals deze, waren met hun verleidelijke thema’s in de tijd van Cranach net zo fascinerend als ze nu nog zijn. Cranach de Oude was zelfs de eerste ten Noorden van de Alpen die mythologische naakten schilderde. En niet zonder succes! Ook dit werk van de Nimf van de lente werd snel populair en om aan de vraag ernaar te voldoen, is het in verschillende vormen minstens twaalf keer geschilderd door vader en zoon.

Diane of Venus?

De symboliek van het werk is echter complex en over de betekenis wordt dus veel gespeculeerd. De boog en de pijlen rechts op het werk, en de herten op de achtergrond, kunnen erop wijzen dat we kijken naar Diane, godin van de jacht. Maar misschien is het ook een Venus, die zich neergelegd heeft in het mooie landschap?

Op eerdere versies van dit thema heeft de nimf zich neergevlijd voor een stenen fontein. Dit was afgeleid van een lokale traditie. Dichtbij de Donau was een fontein bewaakt door een liggende in steen gehouwen nimf, met hierbij een aantal verzen gegraveerd, door de humanistische Giovanni Antonio Campani:

Huius nympha loci, sacri custodia fontis
Dormio dum blandae sentior murmur acquae.
Parce meum quisquis tangis cava Marmora somnum
Rumpere: sive bibas, sive lavere taces.

(‘Nimf van deze plaats, heilige beschermer van de fontein / Ik slaap terwijl het water kalm voortkabbelt. / Waak voor het verstoren van mijn sluimer wanneer je het marmeren bekken nadert / Of u drinkt of baadt in stilte’)

In dit schilderij voegde Cranach aan het kwatrijn de volgende woorden toe, links boven: ‘Fontis nympha sacri/ somnum ne rumpe/ quiesco’ (‘Heilige nimf van de fontein/ word niet wakker/ rust’). Op deze mooie lentedag, kijken wij naar de nimf die, bedekt door een doorschijnend gaas om haar schoonheid te benadrukken, in een prachtig landschap ligt. Om haar heen dartelen patrijzen, de herten drinken uit een bron, in een wereld van rust. De Nimf van de lente is hierom misschien vooral een allegorie van rust, in een turbulente tijd van religie en politiek.