Het verlangen te zijn als alle anderen van Francesco Piccolo
In 1964 wordt Francesco Piccolo geboren. Misschien ook wel de hoofdpersoon van dit verhaal. Twee personages met linkse sympathieën en kinderen van hun tijd. De tijd van Enrico Berlinguer uit de jaren ’70, de leider van de communisten.
De communisten waren heel groot in Italië na WO II, maar zijn door de naoorlogse partijen, in hun angst voor totalitaire ideologieën, uitgesloten van het dragen van politieke verantwoordelijkheid. Berlinguer is een held voor vele linkse Italianen. Hij wilde ervoor zorgen dat de communisten in de regering kwamen, in een historisch compromis met de christendemocraten en hun leider, Aldo Moro. Regeringsdeelname leek een realiteit te worden, maar toen werd Moro vermoord door de Rode Brigade. Over deze periode en de weerslag daarvan op de hoofdpersoon, gaat het eerste deel van het boek.
Een belangrijke periode uit de Italiaanse geschiedenis
De theorie is dat de regering Moro niet had wíllen redden en hem dood heeft laten gaan. Deze gedachte heeft de overhand gekregen. Deze nalatigheid van destijds zou tot stand zijn gekomen door de brief die Moro stuurde vanuit zijn gevangenschap. Giulio Andreotti verklaarde destijds officieel dat de brieven, waarin Moro opriep te onderhandelen met de Rode Brigade, niet als authentiek konden worden beschouwd. Later volgde een parlementaire enquete over de dood van Moro.
Piccolo doet in 2014 (het jaar waarin het boek in Italië verschijnt) verslag van zijn historische opinie die met name is gebaseerd is op het werk van de schrijver SciaScia. Deze Sciascia zag Moro als mens, met tekortkomingen die zeker in een gevangenschap aan het licht komen. Veel anderen zagen in die tijd alleen de staatsman en het historisch compromis dat hij voorstond. Piccolo roept vragen op over politieke integriteit en over het probleem van historische verdichting. Wanneer is een historische gebeurtenis ‘echt’ voor ons als persoon?
Het verlangen te zijn als alle anderen
Wellicht een complottheorie? Het idee dat de staat verantwoordelijk is geweest voor Moro’s dood? Of is het volk betoverd door één gedachte vanwege de aantrekkelijkheid van die gedachte. Omdat het een geruststellende gedachte is die wordt bevestigd door alle anderen. De verhouding tot de ander staat centraal in dit boek.
Inspiratie
In Italië en zeker ook op internet doen nog meer theorieën de ronde over het uitsluiten van linkse partijen en linkse idealen in de jaren ’70. Deze gaan bijvoorbeeld over de doodsoorzaak van Pinelli in ’69, ook een anarchist met idealen verwant aan de Rode Brigade. Theorieën over linkse uitsluiting hebben met terugwerkende kracht steun gevonden in de positie die Ginzburg innam. De joodse schrijfster en journaliste wordt door Piccolo meerdere malen aangehaald en geciteerd. Ze beleeft een heuse herwaardering deze jaren als voorbeeld van integriteit en activisme, ook bij andere schrijvers. Haar zoon Carlo Ginzburg publiceerde als historicus over de verweving van persoonlijke geschiedenis en wereldgeschiedenis, zoals zijn moeder deed en nu dus de schrijver Piccolo.
Ginzburg is echter niet de enige bron van inspiratie. Een hele serie boeken worden aangehaald, om vervolgens te vertellen hoe ze de hoofdpersoon hebben gevormd in zijn overtuigingen. We hebben allemaal zo wel onze boeken of films die ons dierbaar zijn en het is interessant te bedenken waarom ze juist zo belangrijk zijn voor ons.
De onzuiverheid
Het tweede deel van het boek gaat over de periode van de jaren ’90 tot nu. Hierin schrijft Piccolo over zijn afnemende behoefte om ‘zuiver’ te zijn. Hij wordt pragmatisch en zijn leven gaat voortaan om klein geluk draaien. Dit wordt in verband gebracht met de geschiedenis van die jaren. Operatie Schone handen begin jaren ’90 leidde tot de ontmanteling van een deel van de regering en in 1993 zou Berlusconi al aan de macht komen. De gerechtelijke procedures waarin deze staatsman verwikkeld raakte zijn ook bij Nederlandse Italie-liefhebbers bekend. Het land heeft een enorme geschiedenis, maar zoals de schrijver zegt: “ijdelheid en oprechte verontwaardiging strijden met elkaar. Zowel in de politiek als bij de burger.”
Berusting?
Vele Italiaanse schrijvers hebben zich gewijd aan het fenomeen: hoe komt het dat links zo heeft gefaald? Van columnisten zoals Severgnini, opiniemakers als Grillo, politieke analisten als Travaglio en filosofen als Bobbio. Maar allemaal komen ze er niet echt uit. Ligt het aan het karakter van de Italiaan? Welke karaktereigenschappen zijn dan doorslaggevend? Die van de foute politici of van de gedogende burgers? Ook in Nederland en elders in de wereld heeft de linkse politiek moeite om een goed alternatief te formuleren op populisme. Francesco Piccolo doet verslag van het perspectief en de psychologie van een gewoon mens in een periode dat het wellicht, inderdaad, allemaal niet zo belangrijk is. Is die berusting een kenmerk van de babyboomers? Wellicht. Ook ik (dertiger) vind het slechts bij beschouwing verontrustend dat de linkse wens om politiek actief en succesvol te zijn faalt.
Francesco Piccolo | Het verlangen te zijn als alle anderen | Vertalers: Mara Schepers en Miriam Bunnik | Uitgeverij Wereldbibliotheek 2017| Paperback € 22,99 euro Ebook € 13,99 | Bestel Het verlangen te zijn als alle anderen hier bij bol.com
