Reisde je zo’n 2000 jaar geleden door het heuvellandschap van Limburg, dan passeerde je om de zoveel tijd een prachtige Romeinse villa. De Romeinen legden in deze omgeving immense akkerbouwbedrijven aan, die de hele regio voorzagen van graan. Meer dan 20 van deze landgoederen zijn in de afgelopen 100 jaar opgegraven en onderzocht, waarna de vondsten verspreid raakten. De belangrijkste archeologische vondsten zijn nu voor het eerst weer bij elkaar gebracht in deze tentoonstelling Romeinse villa’s in Limburg in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Graanhandel
Limburg nam in de Romeinse tijd in Nederland een bijzondere plaats in. Waar in de rest van Nederland clusters houten boerderijen stonden, herbergde het Limburgse land tientallen Romeinse villa’s. De Limburgse villa’s voorzagen tussen de 1e en de 3e eeuw na Chr. alle bewoners in de regio van graan. Die woonden in steden als Heerlen (Coriovallum), Xanten (Colonia Ulpia Traiana) en Keulen (Colonia Claudia Ara Agrippinensium). Ook de soldaten langs de limes, de noordelijke grens van het Romeinse rijk, waren klant. Graan werd verhandeld tot in de verste uithoeken van Noordwest-Europa. Dat gebeurde via het uitgebreide netwerk van de Romeinse (water)wegen.
Romeinse villa’s in Limburg
Met de opbrengsten van de akkerbouwbedrijven lieten de eigenaren luxueuze villa’s bouwen. Deze groeiden in de loop der tijd uit tot complete landhuizen in Mediterrane stijl. Een Romeinse villa rustica met een badhuis met luxueuze mozaïekvloeren en Romeinse uitvindingen als glazen ramen en vloerverwarming. Om het landhuis bevond zich een uitgestrekt terrein met opslagruimtes, woningen, stallen, werkplaatsen, siertuinen en grote akkerlanden. Archeologische opgravingen laten zien dat er tientallen mensen woonden en werkten. Toen aan het einde van de 3e eeuw de Romeinse macht afnam, zijn de villa’s verwoest, afgebrand en verlaten. Tegenwoordig is er vrijwel niets meer van te zien in het Limburgse landschap.
Te zien in Leiden
Inmiddels zijn deze landgoederen archeologisch onderzocht en opgegraven. De vondsten raakten verspreid in verschillende verzamelingen. De tentoonstelling Romeinse villa’s in Limburg brengt nu voor het eerst de meest bijzondere archeologische villavondsten samen, uit de collecties van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, het Limburgs Museum in Venlo en het Thermenmuseum in Heerlen. De vondsten lopen uiteen van landbouwwerktuigen, dakpannen en beeldhouwwerk tot luxe mozaïek en glaswerk. De persoonlijke bezittingen van de villabewoners, zoals een parfumhouder uit Bocholtz en een bronzen make-up doosje uit Maasbree, vertellen meer over wie zij waren, wat ze deden en waar ze vandaan kwamen.
Romeinse wandschilderingen
Wat is er te zien in de tentoonstelling? Een gereconstrueerde metershoge muurschildering uit Maasbracht met voorstellingen van gladiatoren en villabewoners bijvoorbeeld. De verwarmde vertrekken in de hoofdgebouwen en de badhuizen van de villa rustica waren bijna altijd versierd met wandschilderingen. Eenvoudige lijndecoraties, maar ook schilderingen met medaillons, imitaties van marmer en voorstellingen van dieren en mensen. De grote wandschildering van meerdere meters hoog in de villa van Maasbracht is de bekendste uit Nederland. De opgegraven fragmenten laten zowel gladiatoren als mythologische figuren zien, en vermoedelijk ook de villabewoners zelf.
Een bijzondere sarcofaag
De tentoonstelling vertelt ook over de bewoners van de villa’s. De eigenaars, landarbeiders en hun gezinnen. Een deel hiervan zullen tot slaaf gemaakte mensen zijn geweest. De graven die vlakbij de villa’s liggen, kunnen veel vertellen over wie deze bewoners waren. In de tentoonstelling kun je een blik werpen op het huis van de ‘dame van Simpelveld’. Haar villa en het interieur waren afgebeeld in het beeldhouwwerk van de sarcofaag waarin ze was begraven. Veel teruggevonden sarcofagen zijn aan de buitenkant versierd met beeldhouwwerk maar dit unieke exemplaar heeft reliëfversiering aan de binnenkant. Je ziet het interieur van een kamer met meubels en huisraad. De overledene, een vrouw, ligt op een bank. Aan haar voeteneinde is de zijkant van een Romeinse villa te zien, met een pannendak en houten luiken voor kleine ramen met glazen vensters. Wellicht was de overleden de eigenaresse van de villa die in de sarcofaag is afgebeeld en waarvan de resten niet ver van haar graf zijn opgegraven.
Deze tentoonstelling met ruim 200 archeologische vondsten is tot en met 25 augustus 2024 te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Ook te zien: Paestum
In het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden zijn deze zomer 2 bijzondere tentoonstellingen te zien. Tegelijkertijd met Romeinse villa’s in Limburg zie je ook Paestum – Stad van godinnen. Talloze objecten uit Paestum zelf en haar beroemde tempels brengen de Grieks-Romeinse stad en inwoners tot leven.
Geef een reactie