Over hoe Mussolini de Romeinse oudheid opnieuw vorm gaf

In Italië was tussen 1922 en 1943 de fascistische dictator en latere bondgenoot van Hitler, Mussolini aan de macht. Mussolini deed er alles aan om in het Italië onder zijn bewind de mythe van het Romeinse Rijk te doen herleven.

21 April, de jaardag van de stichting van Rome, werd een fascistische feestdag. Er kwam de behoefte om de grootsheid te actualiseren, alsof het oude Rijk was vernieuwd, opnieuw tot leven was gekomen. De nadruk lag op het christendom en het imperium, de continuïteit van de enorme uitgestrektheid van het rijk en de macht die daarbij hoorde. Caesar, Augustus en de mythe van de zogende wolf werden tevoorschijn gehaald. In 1930 vierde men de geboorte van Vergilius 2 millennia geleden, later ging men ook die van Livius en Horatius vieren. Er was sprake van een selectieve interpretatie van het verleden. Ruïnes uit de Middeleeuwen werden vernietigd, zodat eronder naar de oudheid gegraven kon worden.

Ook bloeide onder Mussolini met staatssteun het genre van de historische films. In 1937 werd een tentoonstelling georganiseerd over Rome waarin de Duce werd vergeleken met Caesar. Het fascisme werd in continuïteit geplaatst met het verleden. Haar normen en waarden werden zo natuurlijk, er was geen breuk met het verleden.

Er werden Romeinse voorwerpen van stal gehaald en deze kregen een nieuwe betekenis. Bijvoorbeeld de Fasces, een roede met een bijl, die door magistraten, en voor hen door hun bedienden, werden gedragen als machtssymbool. Fasci betekende in het Italiaans al groep of associatie. Mussolini gaf de term echter een nieuwe betekenis. Het werden de streng gedisciplineerde civiele troepen, die de burgers met geweld controleerden op goed gedrag. Het fascio littorio, de Romeinse fasces, werd een fascistisch iconografisch symbool geassocieerd met autoriteit en nationale eenheid. In 1923 werden munten geslagen om de aantrede van de fascisten te vieren. Hier stond ook de Romeinse fasces op. Evenals op medailles, speelgoed, en kalenders, uniformen, postzegels en badges. De badges werden in 1926 verplicht en andere badges verboden. Ze werd officieel staatsembleem en verving zo de twee leeuwen van het huis van Savoye, die de macht in Italië hadden voor de machtsgreep van Mussolini.

Afbeelding van de Via dell’Impero/ Via dei Fori (rechts naast het Forum)

In Rome is het Forum Romanum gescheiden van de Keizerlijke Fora, door een enorme geasfalteerde vierbaans autoweg. Mussolini heeft deze weg, dwars over de oudheden aangelegd om zo een mooie route te maken naar zijn eigen kantoor. De weg kreeg de naam Via dell’Impero, de Weg van het Rijk, met een duidelijke verwijzing naar het Romeinse rijk. Mussolini probeerde een nieuw rijk te stichten en voerde ook oorlog in Libië, dat hij aan Italië wilde toevoegen, om een deel van het oude Romeinse Rijk te kunnen herstellen.  De Via dell’Impero is na de oorlog een nieuwe naam gegeven en heet nu Via dei Fori Imperiali. Er zijn nog steeds plannen van de Italiaanse overheid om de weg af te breken en de archeologische schatten die onder de weg liggen, aan het licht te kunnen brengen. Op die manier zouden de Fora ook weer met elkaar verbonden kunnen worden en zou er één groot archeologisch park ontstaan.

De Middellandse Zee werd onder Mussolini, net als in de oudheid, ook weer Mare Nostrum, Onze Zee, genoemd.

Hoe belangrijk de oudheid ook voor Mussolini was, de archeologie bleef wel ondergeschikt aan de verheffing van hemzelf als persoon. Zo belangrijk was Caesar nou ook weer niet.