Een ongeschonden bronzen schoonheid en Romeinse beelden van hun voetstuk

In Museum Het Valkhof is de tentoonstelling ‘Van hun voetstuk – Romeinse beelden opnieuw ontdekt’ te bewonderen. In deze tentoonstelling toont het museum honderden restanten van levensgrote bronzen beelden, die werden gevonden langs de noordgrens van het Romeinse Rijk. Niet alleen bewonder je er de verborgen en imposante pracht van de bronzen beelden, maar ook de destructie die later volgde. Van de vele beelden die er vervaardigd zijn door de Romeinsen, zijn er nog maar enkele intact. De tentoonstelling biedt een kijkje in het complexe productieproces en in het onderzoek naar de beelden. Het topstuk van de tentoonstelling is een bijna twee meter hoog beeld van keizerin Agrippina, dat in Herculaneum is gevonden. Vrijwel intact overgeleverd is het één van de weinige complete grote Romeinse bronzen beelden in de wereld.

Aanleiding voor deze tentoonstelling is een grootschalig internationaal onderzoeksproject waaraan Museum Het Valkhof deelnam samen met ongeveer negentig andere partners. Meer dan 5.500 bronzen fragmenten werden met geavanceerde technieken en door een team van specialisten onderzocht. Een verrassende uitkomst kwam naar voren; het bleek dat de provincies in het noordelijk deel van het Romeinse Rijk vol gestaan hebben met honderden grote, schitterend uitgevoerde standbeelden van kostbaar brons.

Van deze beelden zijn meestal slechts fragmenten overgeleverd, maar deze geven ons wel een fascinerend kijkje in een verloren wereld. In de tentoonstelling wordt aan de hand van de fragmenten aandacht besteed aan het antieke productieproces en de technieken die Romeinse handwerkslieden hanteerden. Ook wordt uitgelegd hoe onderzoek is gedaan naar de beeldresten en kan je als bezoeker ook zelf aan de slag gaan met onderzoek.

Misschien nog wel het meest bijzonder je dat in ‘Van hun voetstuk’ de beelden in hun originele en alledaagse context van toen geplaatst zijn. Van elegante godinnen tot indrukwekkende generaals, ze stonden op marktpleinen, in een legerkamp, tempel of elitewoning.

Een paardenkop uit Augsburg vestigt de aandacht op de vele standbeelden van ruiters en wagenspannen die de steden langs de grens gesierd moeten hebben. Van het ooit complete beeld is slechts een deel van de kop van het dier bewaard gebleven, gevonden aan de oever van een rivier.

Ook de kop van de zogenaamde godin ‘Rosmerta’ is een bijzonder object. Het vrouwenhoofd werd gevonden in een waterput bij een Mercuriusheiligdom vlakbij Mainz. Wie goed kijkt naar de breuklijnen bij de hals kan zien dat deze levensgrote kop van een beeld afgeslagen werd.

Agrippina, een ongeschonden bronzen schoonheid

Een van de topstukken is het beeld van Agrippina, de befaamde en beruchte koningin die eeuwenlang tot de verbeelding van schrijvers, filmmakers en componisten sprak. Niet vreemd, want ze was niet enkel achterkleindochter van Augustus, vrouw van Claudius en moeder van Nero, maar ze stond ook bekend om haar tomeloze ambitie, uitzonderlijke macht en dramatische dood. Agrippa had een grote invloed op de politiek en ze zou de sturende kracht zijn geweest achter de regeringen van keizers Claudius en Nero. In die tijd was dat ongebruikelijk voor een vrouw en ze betaalde hier dan ook een hoge prijs voor; haar zoon Nero liet haar vermoorden en tot op de dag van vandaag staat Agrippina bekend als een listig, meedogenloos en gehaat manwijf.

Het meer dan levensgrote beeld van keizerin Agrippina toont ons een heel ander beeld; een imposante maar bescheiden vrouw, het lichaam gehuld in een elegant gedrapeerd gewaad, in de kuise dracht van getrouwde vrouwen. De chic gemodelleerde krullen komen nog net onder haar sluier uit.

Het standbeeld is een bruikleen van het Nationaal Archeologisch Museum van Napels en maakte oorspronkelijk deel uit van een groep standbeelden van leden van de Julisch-Claudische keizerlijke familie. Gezamenlijk stonden ze opgesteld in het theater van Herculaneum in Zuid-Italië. Tot de dramatische dag in 79 n. Chr. waarop de vulkaan de Vesuvius uitbarstte. Het beeld werd bedolven onder stenen en lava en kwam pas in de 18e eeuw, bijna twee millennia later, weer aan het licht. Een waar geluk bij een ongeluk; want waar de meeste bronzen beelden in de loop der eeuwen vernietigd of omgesmolten ware, had Agrippina in haar beschermende omgeving de tand des tijds goed doorstaan.

De ramp bleek een gelukkig toeval en tegenwoordig staat het beeld van Agrippina bekend als één van de weinige complete grote Romeinse bronzen in de wereld. Bovendien is het ook nog eens één van de weinige overgebleven vrouwelijke beeld(fragment)en. Zelfs na tweeduizend jaar blijft Keizerin Agrippina de toeschouwer intrigeren.

De tentoonstelling Van hun voetstuk – Romeinse beelden opnieuw ontdekt is te zien van 21 maart  t/m 21 juni 2015

Op 24 april wordt in samenwerking met de Radbous Universiteit Nijmegen een symposium georganiseerd. Lees meer.

Museum het Valkhof