Pietra leccese; de barokke schoonheid van Lecce

In Italië heb ik al vele prachtige middeleeuwse dorpjes bezocht, en steden die in de renaissance volgebouwd zijn met de meest wonderbaarlijke palazzi. Lecce is echter stad van de barok. Wanneer ik door het historische centrum van de stad loop, zie ik dat de meeste monumentale gebouwen zijn opgetrokken in de zogenaamde ‘Barocco Leccese’ stijl. En waar deze palazzi en kerken in andere steden uitbundig gedecoreerd zouden zijn met wit of gekleurd marmer, zijn deze in Lecce opgebouwd uit pietra leccese die in de Italiaanse zon oplichten in een prachtige honinggouden kleur.

Leccisu door de eeuwen heen

De pietra leccese, of in het dialect leccisu, is een kalksteen die kenmerkend is voor de Salento en die wordt gedolven in open steengroeven. Pas gedolven heeft de steen een witte en krijtachtige kleur, maar door de blootstelling aan lucht en de daaruit voortvloeiende oxidatie verandert de steen van kleur, naar de kenmerkende amber of honingkleur die zo prachtig contrasteert met de helderblauwe lucht.

De ruime beschikbaarheid van het materiaal en de eenvoud waarmee het bewerkt kon worden maakte de pietra leccese voor de inwoners van de Salento een populair bouwmateriaal. De oudste nederzettingen die men in de regio kent bestonden uit grotten die waren uitgehouwen in de kalksteen en eeuwen later groef men hier ook Christelijke grafkelders uit en bouwden de monniken hun kloosters op uit pietra leccese. De voor de streek zo kenmerkende masserie (versterkte boerderijen) die je overal rondom Lecce ziet zijn ook opgebouwd uit pietra leccese. Maar pas in de barok werd de steensoort op grote schaal vanuit artistiek oogpunt gebruikt in de complexe barokke architectuur.

Uitbundige ornamenten

Tussen de tweede helft van de zestiende eeuw en het eind van de achttiende eeuw was de Barok in Lecce op zijn hoogtepunt. De kerken en paleizen van Lecce werden versierd met een enorme verscheidenheid en rijkdom aan decoraties; friezen, zuilen, kapitelen, pinakels en rozetten, maar ook beeltenissen van heiligen, florale motieven, mythologische dieren en slingers die werden opgehouden door putti. En geen ander materiaal bleek zo geschikt te zijn voor de sierlijke maar ingewikkelde barokke decoraties als de pietra leccese. De steensoort was heel geschikt om door de steenhouwer bewerkt te worden, maar naarmate de steen langer aan de lucht werd blootgesteld, werd de leccisu ook steeds harder.

De pietra leccese was echter erg gevoelig voor water en om de beeldhouwwerken te beschermen tegen de weersomstandigheden behandelden de beeldhouwers in de Barok deze met melk. De steen werd volledig ondergedompeld in koemelk en de lactose die doordrong in de steen creëerde een waterdichte laag die het beeldhouwwerk tot aan de dag van vandaag beschermt.

Hierdoor kunnen wij nu nog genieten van de prachtige Barokke decoraties van de Duomo en het nabijgelegen palazzo Vescovile, de Basilica di Santa Croce, het Palazzo dei Celestini en tal van andere kerken en paleizen. Door de prachtige architectuur en de duizenden kleine beelden en sculpturen die je ziet wordt je ondergedompeld in de Barokke architectuur van Lecce.