Review: Claudio Magris Het museum van oorlog

Claudio Magris is een intellectueel zwaargewicht. Geboren in 1939 in Triest, is hij in deze stad sinds 1978 hoogleraar Duitse literatuur. Ook schrijft hij als columnist voor de Italiaanse krant “Il corriere della sera”.  In 1986 verscheen het bijzondere boek “Donau” van zijn hand, waarin hij een culturele geschiedenis van de hand doet van de streek rondom de rivier die door verschillende Europese landen loopt. Geen toegankelijk boek, geen roman, maar wel vol met historische wetenswaardigheden. Dit boek wordt gezien als een belangrijke bijdrage aan de Europese literatuur.

De conservator die betekenis geeft

Nu verscheen deze zomer in Nederland het boek “Het museum van oorlog“. Hierin vertelt Luisa, de conservator van het museum in wording, over het museum, haar eigen geschiedenis en het werk van haar voorganger die zoveel stukken voor het museum verzamelde. De lugubere en effectieve eigenschappen van mortieren, kanonnen en geschriften aan de hand van de encyclopedische kennis van de schrijver. Dwalend door het museum neemt Luisa je mee langs de voorwerpen, die één voor één worden beschreven in al haar facetten. Natuurlijk, de fysieke eigenschappen. Maar ook wat het bij mensen heeft opgeroepen, hoe en wanneer het door mensen is gebruikt, wat ze betekenden in het leven van mensen. Onbedoelde gevolgen van het gebruik van de wapens.

Achter het voorwerp

En uiteindelijk gaat het dan niet alleen om een verzameling van de afdeling Defensie, maar ook om flora en fauna, onbegrip en rituelen. Niet alleen cultuur, maar ook de natuur waarin oorlog een verschijnsel is. Oorlog in een veel bredere zin: culturele oorlog, een persoonlijk gevecht, zingeving, het leven en de dood. Alle vormen van geweld die er in de wereld bestaan.Het idee is een museum in te richten waar de mens kan reflecteren op het fenomeen: de zinloosheid, de absurditeit, de vanzelfsprekendheid of de banaliteit. De vele verschijningsvormen. De totaliteit van oorlog. Zodat het nooit meer hoeft te gebeuren.

Toe-eigening

Luisa haar geschiedenis is bepaald door de gebeurtenissen tijdens WOII,  als tweede generatie erfgenaam.  Ze heeft de oorlog niet zelf meegemaakt, maar erft de gevolgen van de keuzes van haar ouders en ziet zich daarmee gesteld voor de problemen die zij hebben gekend. In zoektocht naar een juiste inrichting van het museum komt zij in aanraking met het leven van de man die alles heeft verzameld, haar voorganger die wél leefde in een concentratiekamp. Ze verliest zich in de gedachten van haar voorganger, zijn fanatisme, complexiteit en trauma’s. Ze neemt het over en het wordt persoonlijk. Zoals het ook zou moeten zijn, persoonlijk, willen we iets leren van de geschiedenis of van het museum en haar stukken.

Non luogo a procedere

De titel van het boek is in het Nederlands geworden “Het museum van oorlog”, maar in het Italiaans is de titel van het boek “Non luogo a procedere”, wat eigenlijk zoveel betekent als “het niets van waaruit verder te gaan”.  Om het boek op de markt te brengen als “Het museum van Oorlog” is een keuze van de uitgever geweest, niet van de vertaalster. We zijn verplicht aan de overlevenden om te leren van de geschiedenis, maar we doen het maar niet. Zullen we dit vertrekpunt ooit bereiken, het punt waarop we het eindelijk snappen? Dat is de vraag die het boek stelt.

De vertaalster

Linda Pennings is Universitair docent Italiaanse letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Ze publiceert en doceert over vertalen en vertaalde werken van o.a. Leonardo Sciascia en Italo Calvino.

Claudio Magris | Het museum van oorlog | vertaling: Linda Pennings | Uitgever De Bezige Bij | 2017 | Paperback 24,99 euro (bol.com) | Ebook € 14,99 (bol.com)