Castel del Monte in Puglia

Hoog op een heuvel kijkt het middeleeuwse Castel del Monte vol trots uit over de Italiaanse regio Puglia. Het bijzondere kasteel werd in de 13e eeuw gebouwd door de Heilige Roomse keizer Frederik II en werd in 1996 uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed. Dit was mede door het unieke geometrische ontwerp van het fort. Werkelijk alles aan het kasteel is achthoekig! Zo heeft het achthoekige kasteel op elk van de acht hoeken een achthoekige toren. De reden achter dit bijzondere ontwerp blijft een mysterie.

Een kasteel vol mysteries

Ik ben in Puglia, de hak van de Italiaanse laars, om de olijvenpluk mee te maken. Maar ik kon het niet laten om op zoek te gaan naar het mooiste UNESCO werelderfgoed van deze regio. Je hebt er twee: het Castel del Monte en de Trulli van Alberobello, bijzondere kalkstenen woningen. In de naburige regio Basilicata ligt Matera, waar de Sassi en het park met de rotskerken van Matera ook werelderfgoed zijn.

Maar nu sta ik op de binnenplaats van het Castel del Monte. Het kasteel is één groot mysterie. Het werd in 1237 gebouwd in opdracht van Frederik II. Het was onderdeel van een heel netwerk aan strategisch geplaatste defensieve kastelen en residenties, zodat Frederik en zijn familie dit gebied goed konden regeren.

De 26 meter hoge kalkstenen muren en hoge gevechtstorens zien er indrukwekkend uit. Vanaf de torens heb je een bijna onbeperkt panorama over de omgeving. In de middeleeuwen zou dit een groot strategisch voordeel zijn geweest. Vanaf de kasteelmuren hoog op een heuvel kon men de vijanden van grote afstand zien naderen. Ware het niet dat het kasteel totaal onbruikbaar als vesting is, zonder slotgracht of ophaalburg, zonder goed verdedigbare toegangspoort.

Jeruzalem

Nee, het kasteel lijkt meer een luxe residentie te zijn. Ooit waren alle kamers inricht met kostbaar polychroom marmer, mozaïeken, schilderijen en wandtapijten. Deze zijn in de loop der tijd helaas geroofd door plunderaars en vandalen, maar je kan je makkelijk voorstellen hoe het ooit moet zijn geweest. Misschien was het kasteel een luxe buitenverblijf, bedoeld als statussymbool, waar Frederik kon genieten van de omgeving, eten en jagen.

Bijzonder is dat werkelijk alles aan het kasteel achthoekig is. De binnenplaats is achthoekig. De acht hoeken van het kasteel zijn getooid met een uitstekende, achthoekige, gevechtstoren. Een geniaal stukje middeleeuwse architectuur waarbij acht overal het leidende nummer is. Sommige historici denken dat Frederik II kan zijn geïnspireerd om dit kasteel in deze vorm te bouwen door ofwel de Koepel van de Rots in Jeruzalem, die hij tijdens de zesde kruistocht had gezien, of door de Slotkapel van de Dom van Aken.

UNESCO Werelderfgoed in Puglia

Wat de functie ook geweest moge zijn, het Castel del Monte in Puglia staat sinds 1996 op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Volgens UNESCO is het een uniek stukje middeleeuwse architectuur, met zijn perfecte achthoekige vorm. De wiskundige en astronomische details zijn een afspiegeling van de brede opleiding en culturele visie van Keizer Frederik II. De keizer bracht Griekse, Arabische, Italiaanse en Joodse geleerden in Palermo samen aan zijn hof. Hiermee is hij een van de voorlopers van de moderne humanisten. Bijzonder is vooral hoe de vormen en culturele elementen uit Noord-Europa, de islamitische wereld en de klassieke oudheid waarmee Frederik kennismaakte, zo harmonieus vermengd zijn in het kasteel.

Het indrukwekkende kasteel is tot in detail uitgevoerd in het getal acht, maar zodra je een voet over de drempel zet wordt je oog meteen getrokken naar het enorme aantal fijne details. De Romaanse leeuwen voor de toegangspoort, de Gotieke details op de torens en de islamitische verfijning van de mozaïeken die er ooit waren. Het koraalrode marmer bij de hoofdingang – het zogenaamde breccia corallina – vormt een bijna klassieke triomfboog.

Het interieur van het kasteel doet bijna denken aan als een ruïne, met zijn prachtige hoge gewelfde plafonds, maar zonder haar oorspronkelijke decoraties. Alleen gebroken stukken marmer zijn overgeleverd, de rest ging verloren in eeuwen van verwaarlozing en vandalisme. Maar de mysterieuze symboliek laat wetenschappers nog altijd hun hoofd breken over de functie van het gebouw en laat bezoekers er verbijsterd rondlopen.

Castel del Monte bezoeken?

Tussen 1 maart en 30 september kan dit van 10:15 tot 19:45 uur. Tussen 1 oktober en 28 februari kan dit van 9:00 tot 18:45 uur. Het reguliere entreetarief is € 5,00 en het gereduceerd tarief € 2,50 (18 tot 25 jaar). Het Castel del Monte is gratis voor kinderen jonger dan 18 en personen ouder dan 65 jaar. Meer over UNESCO Werelderfgoed vind je op de website van UNESCO Nederland.