Giorgio Morandi in Heerenveen
De Bolognese schilder die bekendstaat als de grootmeester van de stillevenkunst, beschouwde zijn beroemde stillevens als portretten. Maar in Museum Belvédère in Heerenveen blijken de schilderijen van Giorgio Morandi ook het Bolognese straatbeeld te portretteren. Een ontdekking die leidde tot een bijzondere tentoonstelling die voelt als een bezoek aan Bologna zelf.
De binnenplaats van het atelier van Giorgio Morandi
Verrassende verschillen
Okergele en zalmroze muren vormen de achtergrond van de tientallen flessen, kruiken, vazen en kommetjes die in steeds wisselende samenstellingen bezoekers betoveren. In klassieke houten lijsten vormen de stillevens van de Bolognese schilder Giorgio Morandi (1890-1964) een bijzonder geheel.
Op het eerste gezicht lijken alle schilderijen op elkaar. Maar dwalend door de wereld van een van de belangrijkste schilders van de twintigste eeuw, ontdekken we steeds meer details en verschillen. De voorwerpen – door Morandi liefkozend ‘modellen’ genoemd – onderscheiden zich van elkaar door minieme kleurverschillen en kleine variaties in hoogte en vorm. Vrijwel alle voorwerpen zijn verticaal van vorm en staan dicht bij elkaar. En dat is geen toeval.
De stillevens van Morandi: steeds hetzelfde maar dan anders
Morandi kon dagen bezig zijn om zijn ‘modellen’ te positioneren
Een beetje Bologna in Museum Belvédère
We zijn deze zondag niet de enigen die nieuwsgierig zijn naar de tentoonstelling over het werk van Giorgio Morandi in Museum Belvédère in Heerenveen. Veel bezoekers weten de weg naar landgoed Oranjewoud – waar het rechthoekige met zwarte basaltplaten afgewerkte museum in 2004 haar deuren opende – te vinden. En terecht. De hele linkervleugel van het museum voor moderne kunst is gewijd aan de Bolognese schilder. Maar een bezoek aan de tentoonstelling betekent niet alleen een kennismaking met stillevens van grijze, zalmroze en rode kruiken, flessen en vazen. Dwalend langs de schilderijen wanen we ons even in de oudste studentenstad van Europa: de plek waar Morandi zijn hele leven woonde en die – zo ontdekte de Groningse kunstenares Ada Duker – wellicht invloed op zijn werk heeft gehad.
In 2006 won het museumgebouw een belangrijke architectuurprijs: het werd verkozen tot BNA Beste Gebouw van het Jaar
De wereld van Morandi
Jaren geleden ging Ada Duker bij een bezoek aan Bologna op zoek naar het woonhuis en atelier van Giorgio Morandi in de Via Fondazza. Dat bleek echter gesloten te zijn. Daarop besloot ze de buurt te verkennen waar de schilder zijn hele leven had gewoond. Dat leidde tot ‘een overrompelende ervaring’. De kunstenares kreeg het gevoel rond te wandelen in ‘één groot Morandi-decor’.
De Noord-Italiaanse stad wordt gekenmerkt door kilometerslange portico’s – overdekte zuilengalerijen – in okergele, oranje en rode kleuren. In veel straten zijn de zuilen van de portico’s rijkversierd, maar in de Via Fondazza zijn de pilaren eenvoudige steunpalen van gestucte en geverfde baksteen. De dicht bij elkaar staande pilaren – waarvan niet een hetzelfde is – en de door het zonlicht sterke afwisseling van schaduw en licht deden haar ergens aan denken…
Bologna’s middeleeuwse portico’s hebben een totale lengte van 38 kilometer
Achterin de expositieruimte is met grote fotopanelen het atelier van Morandi nagemaakt
Een inspirerend straatbeeld
Ada Duker ontdekte dat de architectuur van Bologna veel overeenkomsten vertoont met Morandi’s stillevens, zoals de verticale vormen, de kleurnuances en het licht-donkercontrast. Net als bij het werk van Morandi, ‘leidt elke stap die je in Bologna zet tot een nieuw beeld, een nieuwe compositie, kortom een nieuwe sensatie’. Ada Duker maakte verschillende fotoseries van straatbeelddetails die aantonen dat Morandi Bologna misschien niet voor niets zelden verliet. Deze ontdekking is de aanleiding voor het onderscheidende tentoonstellingsconcept en maakt dat een bezoek aan museum Belvédère meer is dan het bewonderen van Morandi’s stillevens. Het is ook een bezoek aan Bologna zelf.
Doet dit stilleven van Morandi niet denken aan…
… de foto’s die Ada Duker maakte van details van portico’s?
Een droom komt uit
De tentoonstelling – die te zien is tot en met 10 juni 2018 – is een lang gekoesterde wens van Han Steenbruggen, directeur van Museum Belvédère. Dat deze droom uitkwam in het jaar waarin Friesland het succes viert van Leeuwarden als culturele hoofdstad van Europa is extra mooi. De schilderijen zijn vrijwel allemaal in bruikleen van musea uit Bologna, Turijn, Milaan en Siena. De tentoonstelling vormt zo een mooi voorbeeld van Europese samenwerking op cultureel gebied. Nooit eerder waren de warme kleuren van Giorgio Morandi en het Bolognese straatbeeld zo aanwezig in Nederland als nu in Heerenveen. Je kunt de Italiaanse zon bijna voelen en de tagliatelle al ragù bijna ruiken. Maar bovenal daagt Morandi bezoekers uit om beter te kijken. Naar de details van de ‘onvermoede stillevens’ van de Bolognese straten.
Aan beide zijden van de expositieruimte hangen fotoseries van Bolognese straatbeelddetails
Praktische info
Museum Belvédère
Oranje Nassaulaan 12, Heerenveen-Oranjewoud, www.museumbelvedere.nl. Geopend dinsdag t/m zondag 10.00-17.00 uur. Op maandag gesloten. Tijdens de tentoonstelling ‘Giorgio Morandi | Bologna’ is het museum een uur eerder open, dus vanaf
10.00 uur.
Museo Morandi
Museo Morandi is onderdeel van het MAMbo: Modern Art Museum Bologna. Via Don Giovanni Minzoni, 14, Bologna, www.mambo-bologna.org
Openingstijden: Dinsdag, woensdag en vrijdag t/m zondag 10:00-18:30. Donderdag 10:00-22:00. Maandag gesloten.
Huis en atelier van Morandi
Via Fondazza 36, Bologna, bolognawelcome.com. Bezoek op afspraak via casamorandi@comune.bologna.it. De bezoektijden staan op bovenstaande website.
Om thuis te lezen
Een aanrader is de rijk geïllustreerde catalogus die is uitgebracht ter ere van de expositie. In dit boek wordt een ruime selectie van Morandi’s stillevens getoond: schilderijen, tekeningen en enkele grafische werken. Het boek wordt ingeleid door Alessia Masi, directeur van het Museo Morandi in Bologna. Daarnaast is er aandacht voor de stad Bologna met de door Ada Duker fotografeerde architectuurfragmenten, en auteur Jan Brokken schreef over zijn ervaringen met Bologna en het werk van Morandi.
Het boek wordt beschouwd als een verrassende en nieuwe kennismaking met Morandi en biedt daarnaast een interessante blik op de Bolognese architectuur en het karakteristieke straatbeeld. Een andere aanrader is het mooi vormgegeven boek met foto’s van Ada Duker: Onvermoede stillevens. Het boek is een ode aan de schoonheid van de stad Bologna en de prijs is € 22,50. Beide boeken zijn te koop via de webshop van Museum Belvédère en de catalogus ook via bol.com.
