De Zuil van Trajanus in Rome: een Romeins stripverhaal

Trajanus was, voordat hij keizer werd, het hoofd van de troepen gelegerd in Upper Germania. Hij had goed begrepen dat de kracht van het rijk lag in het versterken van de grenzen. Hierom pacificeert hij het gebied tussen de Rijn en de Donau, opent nieuwe militaire wegen en sluit vrede met de Germaanse volkeren. Met een klein gevolg marcheert hij naar Rome, waar hij door de senaat wordt erkend als keizer. Hijzelf beperkt echter de hem toegekende eerbewijzen. Hij krijgt de meerderheid van de senaat, de ridders en het volk op zijn hand door de fiscale druk te verlagen middels het verkopen van keizerlijk eigendom. Hij stelt voorzieningen in ten behoeve van de armen. Administratie en justitie waren efficiënt en er was economische stabiliteit.

Expansiedrift

In 101-102 en 105-107 vinden de Dacische oorlogen plaats in het huidige Roemenië, waarna Dacia een Romeinse provincie wordt. Ook Arabië wordt een provincie en Trajanus neemt de wapens op tegen de Parthen door Armenië te annexeren. Hij bereikt de Eufraat in zijn veroveringsdrang, maar wordt gedwongen terug te trekken door een opstand der joden en andere interne moeilijkheden.  Aan de basis van Trajanus’ roem lagen de wapens, het recht dat hij hield ten opzichte van de vijand, het bereiken van de vrede en de uitbreiding van de beschaving. Zijn militaire deugden zorgden voor het nodige vertrouwen van de soldaten. Onder zijn leiding bereikte het rijk qua expansie zijn hoogtepunt.

De zuil van Trajanus. Op de afbeelding zie je een detail van de zuil waarop je ziet hoe de Romeinse voetsoldaten zich formeerden met hun schilden (De testudo genaamd) Afbeelding: Mary Harrsch op Flickr

Het monument

Trajanus heeft de constructie van vele wegen en gebouwen op zijn naam en was ook opdrachtgever van de zuil. De maker van het werk is waarschijnlijk Apollodorus van Damascus.Het monument is een fusie tussen Oosters hellenisme en de Italische traditie en is gericht op het vieren van de overwinning op de Daciers. Ingewijd in 113 was het vooral een herdenkingsmonument.  Op de voorkant, gericht op het forum, ondersteunen twee “Victories” een schild met daarop de hoogte gedocumenteerd, welke gelijk is aan de bergen die het Quirinaal met het Campidoglio verbinden. Bij zijn dood in 117 werd de zuil Trajanus’ grafmonument: in het interne gedeelte werd ruimte gemaakt voor een urn van goud met daarin de as van de keizer. Door de paus werd er in de Renaissance boven op de zuil een beeld van Sint Petrus aangebracht, om de zuil te kerstenen.

Detail van de zuil: Jupiter beschermt de Romeinen. Foto: Mary Harrsch op Flickr

Het verhaal op de zuil

Het historische verhaal van de oorlogen en overwinningen wordt schematisch als een stripverhaal beschreven, van onderaan beginnend als een wenteltrap naar boven. De fragmenten die boven verschijnen zijn groter om het perspectivistische verschil van de kijker beneden te corrigeren. De vertelling begint met het marcheren van het leger langs de Donau, het opzetten van het kamp, en gaat voort in Dacisch territorium. Men wordt meegenomen door bloedige botsingen, episodes van het leven in het kampement, scènes van offers, eindigend met de onderwerping van de verslagen Daciers aan de voeten van de keizer. Een Victoria op een schild onderscheidt de eerste oorlog van de tweede die begint met inschepen van de troepen in de haven van Ancona, gevolgd door de gelijktijdige gebeurtenissen overzees in het rijk van Decebalus, de leider van de Daciers. De soldaten volgen we op de voet door de bossen van Carpazi, na de nodige offeringen aan de goden theater van nieuwe gevechten. Hierna bereiken de Romeinen de muren van de Dacische hoofdstad, Sarmizegetusa, waarachter de belegerden soldaten zich gedwongen zien toe te geven aan de Romeinen. Veel Dacische bevelhebbers vergiftigen zich of plegen op een andere manier zelfmoord, tussen degene die het gelukt te vluchten is de koning Decebalus. De Romeinen volgen hem en staan op het punt hem te vangen, als de trotse barbaarse koning zich onttrekt van gevangenschap door zichzelf te doden. Sarmizegetusa wordt in brand gezet, de gedeporteerde Daciers wenden zich tot de hen toegewezen stukken land.

Het bouwen van het kampement. Afbeelding: Mary Harrsch op Flickr

Gemaakt om de geschiedenis te overleven

De intentie van de maker van de zuil was zowel het vertellen van de gebeurtenis als het vieren van de roem en eer van de keizer. Het ding is bijna dertig meter hoog en vier meter breed. Er wordt een diepgaande humaniteit aan het licht gebracht in het verbeelden van de horror van de oorlog. De roem van de overwinnaars en de waarde van de overwonnenen zijn geprezen met gelijke accenten van edelmoedigheid. Het is niet slechts van kunstzinnige waarde maar daarmee ook van historische interesse. De zuil is een bekend type monument voor de Romeinen, alleen in Rome al vind je ook nog een zuil van Antoninus Pius en van Marcus Aurelius.

Afbeelding: Sorin P op Flickr
Meer lezen? Dat kan in : Monti, La colonna traiana Rome, 1980