De Zuil van Trajanus in Rome: een Romeins stripverhaal

Keizer Trajanus heeft de constructie van vele wegen en gebouwen op zijn naam. Hij was ook opdrachtgever van de Zuil van Trajanus in Rome. Deze zuil leest als een Romeins stripverhaal over oorlogen en overwinningen.

Wie is Trajanus eigenlijk?

Voordat hij keizer zou worden, is Trajanus het hoofd van de troepen die zijn gelegerd in Opper-Germanië. Hij heeft goed begrepen dat de kracht van het rijk ligt in het versterken van de grenzen. Hierom pacificeert hij het gebied tussen de Rijn en de Donau. Hij opent nieuwe militaire wegen en sluit vrede met de Germaanse volkeren. Met een klein gevolg marcheert Trajanus naar Rome, waar hij door de senaat wordt erkend als keizer. Hier beperkt hij de hem toegekende eerbewijzen. Hij krijgt de meerderheid van de senaat, de ridders en het volk op zijn hand door de fiscale druk te verlagen door het verkopen van keizerlijk eigendom. Hij stelt voorzieningen voor de armen. Administratie en justitie zijn efficiënt en er is economische stabiliteit.

Expansiedrift

In 101-102 en 105-107 vinden de Dacische oorlogen plaats in het huidige Roemenië, waarna Dacia een Romeinse provincie wordt. Ook Arabië wordt een provincie. Trajanus neemt de wapens op tegen de Parthen door Armenië te annexeren. Hij bereikt de Eufraat in zijn veroveringsdrang, maar wordt gedwongen terug te trekken door een opstand van de Joden. 

Aan de basis van Trajanus’ roem liggen de wapens, het recht dat hij hield ten opzichte van de vijand, het bereiken van de vrede en de uitbreiding van de beschaving. Zijn militaire deugden zorgden voor het nodige vertrouwen van de soldaten. Onder zijn leiding bereikte het Romeinse Rijk qua expansie zijn hoogtepunt.

Het monument

Trajanus heeft de constructie van vele wegen en gebouwen op zijn naam. Hij was óók opdrachtgever van de Zuil van Trajanus. De maker van het werk is waarschijnlijk Apollodorus van Damascus. Het monument is een fusie tussen Oosters hellenisme en de Italische traditie, en is gericht op het vieren van de overwinning op de Daciers. Ingewijd in 113 was het vooral een herdenkingsmonument. Op de voorkant, de kant van de zuil die is gericht op het forum, ondersteunen twee Victories een schild. Hierop is de hoogte van de zuil gedocumenteerd, die gelijk is aan de bergen die het Quirinaal met het Campidoglio verbinden. Bij zijn dood in 117 werd de zuil Trajanus’ grafmonument. In het interne gedeelte werd ruimte gemaakt voor een urn van goud met daarin de as van de keizer. In de renaissance werd bovenop de zuil een beeld van Sint Petrus aangebracht, om de zuil te kerstenen.

Het verhaal op de Zuil van Trajanus

De zuil leest als een stripverhaal. Het historische verhaal van de oorlogen en overwinningen wordt schematisch beschreven. Je begint onderaan en ‘leest’ verder als een wenteltrap naar boven. Bijzonder is dat de fragmenten bovenaan de zuil groter zijn dan de fragmenten onderaan de zuil. Dit is gedaan om het perspectivistische verschil van de kijker beneden te corrigeren.

De vertelling begint met het marcheren van het leger langs de Donau, het opzetten van het kamp, en gaat voort in Dacisch territorium. Je wordt meegenomen door bloedige botsingen, episodes van het leven in het kampement, scènes van offers, eindigend met de onderwerping van de verslagen Daciers aan de voeten van de keizer. Een Victoria op een schild onderscheidt de eerste oorlog van de tweede. Die begint met het inschepen van de troepen in de haven van Ancona, gevolgd door de gelijktijdige gebeurtenissen overzees in het rijk van Decebalus, de leider van de Daciers. De soldaten volg je op de voet door de bossen van Carpazi, na de nodige offeringen aan de goden.

Hierna bereiken de Romeinen de muren van de Dacische hoofdstad, Sarmizegetusa. Hierachter zien de belegerden soldaten zich gedwongen toe te geven aan de Romeinen. Veel Dacische bevelhebbers vergiftigen zich of plegen op een andere manier zelfmoord. Tussen degene die het gelukt is te vluchten is de koning Decebalus. De Romeinen volgen hem en staan op het punt hem te vangen, als de trotse barbaarse koning zich onttrekt van gevangenschap door zichzelf te doden. Sarmizegetusa wordt in brand gezet, de gedeporteerde Daciers wenden zich tot de hen toegewezen stukken land.

Gemaakt om de geschiedenis te overleven

De intentie van de maker van de zuil was zowel het vertellen van de gebeurtenis als het vieren van de roem en eer van de keizer. De Zuil van Trajanus is bijna 30 meter hoog en 4 meter breed. Er wordt een diepgaande humaniteit aan het licht gebracht in het verbeelden van de horror van de oorlog. De roem van de overwinnaars en de waarde van de overwonnenen zijn geprezen met gelijke accenten van edelmoedigheid. Het is niet slechts van kunstzinnige waarde, maar daarmee ook van historische interesse. De zuil is een bekend type monument voor de Romeinen, alleen in Rome al vind je ook nog een zuil van Antoninus Pius en van Marcus Aurelius. En lees ook verder over twee Egyptische obelisken in Rome.