La Berta’s versteende hoofd

Ze kijkt neer op de inwoners en toeristen van de stad Florence vanaf de Chiesa di Santa Maria Maggiore in de Via de’ Cerretani, de straat die het stazione Santa Maria Novella met de Duomo verbindt. Toch heb ik haar nooit gezien, in de tientallen keren dat ik inmiddels door deze straat ben gelopen. Ze leeft dan ook op grote hoogte, hoog op de klokkentoren van de kerk. Mensen kennen haar als “la testa pietrificata”, het versteende hoofd, of simpelweg als “La Berta”: een witte marmeren buste die je kan zien tussen de stenen van de torre campanaria, de klokkentoren van de Santa Maria Maggiore.

Wie La Berta is, en hoe ze op deze kerk terecht is gekomen, is een raadsel. Een van de meest vertelde legendes speelt zich af op een ochtend in september 1327. De astronoom, wetenschapper en dichter Cecco d’Ascoli loopt geketend door de Via de’ Cerretani, beschuldigd van hekserij en gedoemd tot de brandstapel op de Piazza Santa Croce. Een menigte verzamelt zich om hem heen en bespot hem. Wanneer Cecco de gevel van de Santa Maria Maggiore passeert vraagt hij enkele omstanders om wat water voor zijn droge keel, het zou een erg warme dag zijn. Vanuit het raam van de klokkentoren waarschuwt een vrouw met de naam Berta (volgens andere verhalen was het echter een priester) om “de alchemist” geen gehoor te geven omdat, zoals men in die tijd geloofde, magiërs alle elementen konden gebruiken om macht te krijgen van de duivel en Cecco op deze wijze aan het dreigende vuur zou kunnen ontsnappen. Ze schreeuwt vanuit het torenraam ”Se beve, non brucerà più!!” Als je drinkt, zal je nooit branden!. In reactie op deze woorden zou Cecco d’Ascoli haar hebben vervloekt;“E tu, non leverai più la testa di lì!” En jij zal nooit meer je hoofd verheffen van deze plaats. Berta versteent direct en steekt haar hoofd vandaag de dag nog steeds uit de toren, in de hoop van de verschrikkelijke vloek verlost te worden.

Een van de andere verhalen die de ronde doen vertelt ons echter dat Berta een erbivendola, een groentevrouw, is die een kraam had aan de voet van de Santa Maria Maggiore. Op een dag besloot ze haar spaargeld aan deze kerk te schenken, mits er een klok gemaakt zou worden die iedere dag voor zonsondergang zou luiden. Zo konden verkopers die van buiten Florence kwamen op tijd gewaarschuwd worden dat de stadspoorten bijna zouden sluiten, zodat ze op tijd huiswaarts konden keren. Uit dank voor deze schenking zou het beeld van Berta op de toren geplaatst zijn, boven de plaats waar zij altijd met haar groentekraam stond.

Zo blijkt maar weer dat zelfs de straten waar ik zo vaak gelopen heb mij nog bijzondere dingen kunnen laten zien. Als je maar even je om je heen kijkt, verrast Florence je steeds weer met iets nieuws.