"Pereira verklaart" van Antonio Tabucchi

Het is voor de tweede keer (de tweede uitgave) dat deze Italiaanse klassieker, Pereira verklaart, in Nederland verschijnt. Een bijzonder boek dat in 1994 de Premio Campiello won in Italië. Een boek dat zich niet afspeelt in Italië, maar in Portugal, ten tijde van de dictatuur van Salazar. In buurland Spanje was Franco aan de macht en Salazar sympathiseerde ook met nazi-Duitsland. Een interessante periode uit de Europese geschiedenis.

Betrouwbare en goedige dikzak

Een fijn karakter, de hoofdpersoon Pereira. Een zwaarlijvige katholieke journalist die eer schept in- en trouw is aan zijn werk. Zijn vrouw is overleden en tegen haar foto praat hij om zo goedkeuren te verkrijgen voor zijn handelen. En omdat hij haar mist. Een sympathiek personage met kwaliteiten en tekortkomingen. Wellicht een vrij gezapig redacteur van de cultuurpagina van een krant. Tot het moment dat hij persoonlijk in aanraking komt met de politiek.

Kleine deugden

In Pereira verklaart wordt heel mooi beschreven hoe niet grote verheven idealen, grote woorden of groteske handelingen belangrijk zijn voor humanitaire opvattingen. Integendeel, juist kleine ontmoetingen en persoonlijke contacten doen er toe. Het gaat slechts in tweede instantie, indirect, over grootse idealen. Andere Italiaanse literairen en kunstzinnigen sympathiseerden met de fascisten: Annunzio of Marinetti. Zij zijn grotesk, megalomaan wellicht, overdreven zou je kunnen zeggen. Maar bij Pereira gaat het leven om de keuzes die je maakt terwijl je een gebakken omelet met kruiden eet. Of wanneer je hebt gedroomd over vroeger in een van je vele opwellingen van saudade. Pereira leeft eenvoudig. Het gaat om de kleine deugden. Zo zou de Italiaanse schrijfster Natalia Ginzburg ze benoemen.

Pereira verklaart

Het verhaal is opgetekend als zijnde een verslag van een verhoor in gevangenschap. ‘Pereira verklaart’, zo begint elk hoofdstuk. Dit suggereert dat het niet goed afloopt met Pereira en geeft een speciaal karakter aan het boek, deze stijl. Ook zitten er andere grappige motieven in die het boek goed leesbaar maken.

Inspiratie

De schrijver Tabucchi vertelt in het nawoord hoe de persoon “Pereira” aan hem verscheen. Als levensecht historisch personage die hij oppervlakkig leerde kennen. En als romanfiguur. Het lijkt haast een religieuze ingeving, dit boek. En dat maakt het dan weer heel Italiaans. En als onze familieleden dan toch ergens anders een keer op vakantie willen? Dan is Portugal wellicht helemaal niet zo’n slecht alternatief voor Italië.