Rome, de droom van keizer Constantijn in De Nieuwe Kerk Amsterdam

Zeldzame kunstschatten uit onder andere de Vaticaanse Musea komen in het najaar van 2015 vanuit Rome naar De Nieuwe Kerk Amsterdam voor de tentoonstelling Rome. De droom van keizer Constantijn. Kunstschatten uit de Eeuwige Stad. Zij verbeelden een van de meest fascinerende geschiedenissen van de oudheid: hoe Rome in de vierde eeuw transformeerde van multireligieuze keizerlijke hoofdstad vol tempels met kolossale keizerbeelden tot pauselijk centrum gedomineerd door kerken met kruisen. Het is een succesverhaal in slow motion: hoe het christendom in korte tijd van een kleine geloofsgemeenschap een dominante religie kon worden, met een allesbepalende invloed op de westerse wereld. Een snelle ommekeer die vooral mogelijk werd dankzij één persoon: keizer Constantijn de Grote.

Rome in De Nieuwe Kerk

Vanaf 3 oktober herbergt De Nieuwe Kerk zeldzaam erfgoed dat nog niet eerder in Nederland te zien was. Zo komt het beroemde vierde-eeuwse marmeren beeld van de Goede Herder, topstuk uit de Vaticaanse Musea, naar Amsterdam, naast Romeinse mozaïeken, fresco’s, sarcofagen, schilderijen en de iconische rechterhand van een van de kolossale standbeelden van Constantijn uit de Capitolijnse Musea.

De tentoonstelling komt tot stand dankzij een samenwerking met professoren dr. Eric Moormann, dr. Sible de Blaauw en drie beroemde musea in Rome: de Capitolijnse Musea, het Nationaal Romeins Museum en de Vaticaanse Musea. Een heel bijzondere bruikleen komt uit de St.-Pieter zelf.

In het monumentale ontwerp voor de tentoonstelling koos ontwerper Paul Gallis als eerste blikvanger voor een ‘kopie’ van de beroemde triomfboog van Constantijn naast het Colosseum. Net als de Romeinen destijds, maakt de tentoonstellingsbezoeker zijn eigen entree onder deze boog, het hart van het vroeg-vierde-eeuwse Rome in. De stad was in die tijd een multiculturele smeltkroes, waarin uiteenlopende religies en cultussen beleden werden. Isis, Dionysus, Mithras en Jupiter Dolichenus waren populair. Het christendom, met zijn joodse wortels, was in opkomst. In 312 had keizer Constantijn een droom, waarin hem de overwinning op zijn rivaal Maxentius werd aangekondigd, als hij openlijk zijn steun betuigde aan de christelijke god. Zo geschiedde: op het keizerlijke vaandel verscheen het Christogram, waarna hij zijn rivaal versloeg bij de Milvische Brug nabij Rome. Maxentius verdronk in de Tiber, de christenen zagen Constantijn nu als een van hen. In opdracht van Constantijn verrezen al binnen enkele jaren monumentale kerken. Een nieuw moreel kompas deed zijn intrede waarin armenzorg, heiligendagen, relikwieën en martelarencultussen een plaats kregen. Ook al werd de antieke cultuur niet direct verlaten, het hele openbare leven in Rome raakte binnen enkele decennia doordrongen van het christendom en zijn uitingen. Een revolutie met immense invloed op de mondiale godsdienst en cultuur door de eeuwen heen. Een schitterend visioen van Constantijns moeder Helena geschilderd door Paolo Veronese (1528–1588) getuigt hiervan.

De metamorfose van keizerlijk Rome tot kerkelijk wereldcentrum klinkt, zeventien eeuwen later, monumentaal door in De Nieuwe Kerk Amsterdam.
Te zien vanaf zaterdag 3 oktober 2015 tot en met zondag 7 februari 2016.
www.nieuwekerk.nl

Foto’s en informatie via De Nieuwe Kerk Amsterdam