Spectaculaire tentoonstelling Artemisia Gentileschi in Rijksmuseum Twenthe

Van 26 september 2021 tot en met 23 januari 2022 organiseert Rijksmuseum Twenthe een spectaculaire tentoonstelling rond het leven en werk van barokschilder Artemisia Gentileschi (1593-na 1654). Zij was één van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Italiaanse schilderkunst uit de zeventiende eeuw en was zó bekend, dat alleen haar voornaam voldoende was, en dat nu nog is: Artemisia. Als vrouw manifesteerde zij zich in een mannenwereld, zonder zich te conformeren. Daarom wordt zij in latere tijden een symbool van de strijd tegen het patriarchaat.

Artemisia: wie las haar naam het afgelopen jaar niet in kranten, tijdschriften en recensies, naar aanleiding van de grote overzichtstentoonstelling in Londen? In superlatieven werd haar ongekende talent beschreven. “A sort of proto-feminist heroine, the queen bee of female empowerment: the Beyoncé, if you like, of art history”, schreef The Telegraph.

De uniciteit van Artemisia komt in dit commentaar onmiddellijk naar voren. Zij is schilder, zij is vrouw, zij is een groot kunstenaar, zij is een ongekend talent – niet ondanks dat zij een vrouw is, maar dankzij. Zij gebruikt haar eigen beeltenis, haar eigen lichaam, zij beheerst het als een taal. En daarmee verwerft Artemisia een plaats in de geschiedenis van de vrouw. Zij verhoudt zich tot de grote vrouwen uit de geschiedenis die zij schildert en tot latere vrouwen die Artemisia als symbool voor de strijd tegen het patriarchaat gaan zien. Dit perspectief – dat van Artemisia in de geschiedenis van de vrouw, in plaats van een vrouw in een door mannen gedomineerde wereld – kiest Rijksmuseum Twenthe bewust en vol overtuiging in de tentoonstelling Artemisia. Vrouw & macht.

Een unieke tentoonstelling

Artemisia, de kunstenaar die momentum heeft door de fenomenale aandacht die haar persoonlijkheid en werk hebben gekregen in de recensies van haar overzichts- tentoonstelling in Londen, komt naar Nederland. Met ongeveer twintig schilderijen van Artemisia, en nog eens twintig werken van haar barokke (mannelijke) tijdgenoten, toont Rijksmuseum Twenthe van 26 september 2021 tot en met 23 januari 2022, in samenwerking met Davide Sandrini (StArt), het spectaculaire werk van Artemisia. Nog nooit eerder was in Nederland zo’n grote selectie van Artemisia’s werken te zien. Een unieke gebeurtenis, een uniek perspectief, een unieke tentoonstelling. 

Artemisia. Vrouw en macht

De tentoonstelling Artemisia. Vrouw en macht draait om het bijzondere leven en werk van Artemisia. Het project past binnen een recente “herontdekking” van de kunstenaar. De herontdekking van een vrouwelijk icoon, een kunstenaarsdochter, een uitstekende (portret)schilder die een bijzonder leven leidt. Artemisia’s onrust en geldproblemen, het breken met haar vader en zijn kunstenaarspraktijk, het moederschap en verlies van haar kinderen, haar internationale opdrachtgevers en reputatie in een door mannen gedomineerde wereld, de culturele netwerken en haar omgang met haar eigen lichaam. Het zijn juist deze biografische aspecten die een bijzondere lezing van haar oeuvre mogelijk maken. Rijksmuseum Twenthe toont prachtige portretten: voorstellingen die op en top barok zijn, sensueel, soms grenzend aan schandaal, een mengeling van geweld en verleiding. 

Maar deze tentoonstelling draait niet alleen om het spanningsveld tussen leven en werk. Net zo goed gaat het om de verschillen en overeenkomsten tussen Artemisia’s tijd en onze hedendaagse blik. Artemisia is een getalenteerd schilder, een vrouw, een symbool. Wat zeggen haar biografie en haar werk over haar tijd, en wat zegt ons begrip daarvan over die van ons? Hoe kunnen wij Artemisia’s schilderijen lezen? 

Artemisia, vrouw in de barok

Om het bijzondere, eigenzinnige karakter van het werk van Artemisia te benadrukken, wordt haar werk getoond naast dat van getalenteerde schilders uit dezelfde uitzonderlijke artistieke periode, de barok. In vergelijking en overeenkomst, laat Rijksmuseum Twenthe zien hoe het vrouw zijn van Artemisia zich manifesteert in haar oeuvre. Naast het werk van schilders die met net zo’n verleidelijke intentie te werk gaan. Mannelijke tijdgenoten die Artemisia veelal, persoonlijk of van reputatie, gekend moet hebben.

Bruiklenen

In de tentoonstelling zijn ongeveer twintig schilderijen van Artemisia te zien. Monumentale doeken, maar ook intieme portretten. Belangrijke bruiklenen uit openbare collecties – waaronder het Palazzo Pitti in Florence, Museum Capodimonte in Napels en het Museum voor Schone Kunsten in Boedapest – worden getoond naast recente ontdekkingen uit particuliere verzamelingen. Daarnaast toont het museum nog eens twintig werken van Artemisia’s (mannelijke) tijdgenoten. 

Disclaimer: artikel en afbeeldingen via Rijksmuseum Twenthe