Twee obelisken en een mysterie in piazza Santa Maria Novella

Bij wagenrennen denk je meteen aan het oude Rome, aan de film Ben Hur waarin de held met zijn wagen met vier witte paarden in volle vaart rond het Circus Maximus rijdt. Minder bekend is dat ook in Florence wagenrennen zijn gehouden op het Piazza Santa Maria Novella. En waarom staan hier eigenlijk twee obelisken?

Cosimo I de’ Medici en de Palio dei Cocchi

Groothertog Cosimo I de ‘Medici (1519-1574) was een groot bewonderaar van de oude Romeinen. In 1563 initieerde hij hierom de Palio dei Cocchi en besloot dat deze plaats zou vinden op het piazza Santa Maria Novella, een van de grootste pleinen van de stad. Ieder jaar op 23 juni, aan de vooravond van de feestdag van de patroonheilige van de stad Johannes de Doper, streden vier teams tegen elkaar. Ze droegen de kleuren Prasina (groen), Russata (rood), Veneta (blauw) en Bianca (wit), die waarschijnlijk verwezen naar de vier buurten van de stad. Het groen van San Giovanni, het rood van Santa Maria Novella, het azuurblauw van Santa Croce en het wit van San Frediano. Net zoals in de huidige Calcio Storico!

Deze naam van de Palio dei Cocchi is afgeleid van het woord cocchio, koets of wagen. De hele stad trok naar dit event en het plein stroomde vol met een grote menigte toeschouwers. De mensen keken toe hoe de bijna Romeinse strijdwagens door paarden drie keer rond het plein getrokken werden.

Obelisken Piazza Santa Maria Novella

Vandaag de dag is het enige zichtbare bewijs van de jaarlijkse wedstrijd het koppel obelisken dat op het plein staat. Op de plaats van de obelisken stonden houten palen, om aan te geven waar de koetsiers hun wagens moesten keren. De originele houten palen werden in 1608 vervangen door de twee obelisken, gemaakt van Serravezza marmer. Deze waren eerder gebeeldhouwd door Bartolomeo Ammannati ter gelegenheid van het huwelijk van Cosimo II met Margherita van Oostenrijk. Een touw werd gespannen tussen de twee obelisken, zodat wagens de baan niet konden afsnijden.

De marmeren structuren zijn gekroond door een vergulde lelie, het symbool van de Florentijnse Republiek. Wie goed kijkt ziet dat de obelisken rusten op de ruggen van vier bronzen schildpadden. Waarschijnlijk zijn deze schildpadjes het werk van de Vlaamse beeldhouwer Jean Boulogne, beter bekend als Giambologna (1529-1608). Waarom er schildpadden werden gekozen is nog steeds een raadsel. Sommigen zeggen dat dit was om de tegenstelling te tonen tussen de traagheid van deze schildpadden en de snelheid van de race. Anderen zeggen dat het een verwijzing is naar het beroemde verhaal van Aesop over de schildpad en de haas.

Zeilende schildpadden

Er is nog een andere verklaring. Net als de Romeinse keizers Augustus en Titus, koos Cosimo I Festina Lente als zijn motto, wat iets betekent als ‘haast je langzaam’. Om te verbeelden koos hij een schildpad met een door de wind gevuld zeil op zijn rug, om hem eraan te herinneren dat hij de perfecte balans moest vinden tussen snelheid en geduld. Op de plafonds, muren en vloeren van het Palazzo Vecchio kan je zo’n 100 verschillende voorstellingen van deze zeilende schildpadden zien. Het zou dus heel goed kunnen zijn dat de schildpadden die het gewicht van de obelisken ondersteunen werden opgedragen aan Cosimo I de’ Medici, als oprichter van het toernooi.

De Palio’s van Florence

De palio dei Cocchi was niet de enige palio in Florence. Ooit waren er zelfs 10 van deze evenementen per jaar! De meest populaire waren de Palio dei Barberi en de Palio di Sant’Anna. Het bijzondere aan de eerste was dat de paarden geen jockeys hadden. De naam verwees naar het woord berbero (berber) of het Noord Afrikaanse ras van renpaarden waarmee gestreden werd. De palio werd ieder jaar gehouden op 24 juni, in de straten van het stadscentrum. De palio startte op Ponte alle Mosse, waarna de paarden door de Porta al Prato galoppeerden, over de Via Palazzuolo, Via degli Strozzi, Via del Corso, en door de Boog van San Pierino. Uiteindelijk finishten ze bij Porta alla Croce, in het midden van Piazza Beccaria.

De Palio gewijd aan Sint Anna werd gevierd op haar feestdag, 26 juli. Op die dag in 1343 werd de hertog van Athene, Gualtieri VI van Brienne (1302-1356), verdreven uit de stad. Door deze overwinning werd Anna uitgeroepen tot beschermer van de vrijheid en identiteit van Florence. Het prijzengeld van de Palio gewijd aan Sint Anna was 32 gouden florijnen. Hiervoor renden paarden en hun ruiters rond de kerk van Orsanmichele, waar de mensen kwamen als eerbetoon aan de heilige. Tot op de dag van vandaag vindt elke 26e juli een historische processie plaats, beginnend bij het Palazzo Vecchio en eindigend bij Orsanmichele.