La fornarina. Een maîtresse afgebeeld als Madonna

Raffaello Sanzio (1483-1520) was een van de belangrijkste schilders uit de Renaissance. Tussen 1518 en 1520 vervaardigde hij dit Portret van een Jonge Vrouw, dat beter bekend staat als La fornarina. Want hoewel Rafael in de beste kringen verbleef werd hij verliefd op de bakkersdochter (fornarina) Margherita Luti, nadat hij zag hoe zij haar voeten baadde in de Tiber, in een tuin nabij zijn huis in Trastevere. Rafael werkte op dat moment voor de rijke bankier Agostino Chigi wiens buitenhuis, de Villa Farnesina, hij van fresco’s voorzag. En in plaats van hard te werken aan het voltooien van de fresco’s, bezocht Rafaël liever stiekem Margherita, die in de bakkerij aan het einde van de straat woonde. Hij kon zich niet tot werken brengen – tot Margerita naar het paleis werd gehaald om hier aan zijn zijde te komen wonen.

La fornarina

Rafael maakte twee portretten van Margarita, La Fornarina waarbij ze grotendeels naakt is, en de wat meer ingetogen La donna velata. Bij restauratiewerkzaamheden aan het eerste werk bleek zij aan haar linkerhand een trouwring te dragen. Om dezelfde arm draagt ze een lint met hierop de naam van de kunstenaar. Misschien wijst de ring op hun verloving, of waren ze zelfs in het geheim getrouwd! Niemand mocht natuurlijk van hun relatie weten. Margarita was van lage komaf, en als dit ontdekt werd zou dat het einde van zijn carrière kunnen betekenen.

Raffaello Sanzio, La Fornarina, 1518-1520, Galleria Nazionale d’Arte Antica in Palazzo Barberini, Rome

Ware liefde was het wel; volgens Vasari was Margarita namelijk de vrouw “van wie hij [Rafael] hield, totdat hij stierf, en van wie hij een zeer mooi portret maakte, dat begeestigd en levendig is.” Rafael maakte niet enkel portretten van zijn maîtresse, zij stond ook in het geheim model voor de Heilige Maagd Maria en andere religieuze werken. Zo is haar gezicht te herkennen in de Madonna della seggiola, de Madonna di Foligno, de Stanze di Raffaello en de Vervoering van St. Cecilia.

Een maîtresse afgebeeld als Madonna

Een maîtresse afgebeeld als Madonna, het had een schandaal kunnen veroorzaken als het bekend was geworden! Een ander schandalige schildering die Rafael maakte is te vinden in de Villa Farnesina. Op het plafond van de Loggia van Eros en Psyche is in één van de hoeken ‘De drie Gratiën’ te zien, een fresco van drie vrouwen. De vrouw die met haar rug naar de toeschouwers staat is mogelijk Chigi’s maîtresse.

Rafaël stierf op jonge leeftijd, 37 jaar oud, en werd begraven in het Pantheon in Rome. Sommigen zeggen dat de grote kunstenaar stierf aan tubercolose, maar volgens Vasari zou Rafaël te vaak de liefde bedreven hebben met Margherita.

Lees meer over de mooiste portretten van de Renaissance:
– Filippo Lippi
– Een tragisch portret: Lorenzo en Giovanna
– De dame met de hermelijn
– La Fornarina: een maîtresse afgebeeld als Madonna
– Bia de’ Medici