Vandaag zijn er talloze manieren om af te reizen naar Italië; we nemen het vliegtuig, pakken de auto of gaan er dromend in de autoslaaptrein naartoe. Maar hoe we er ook heen gaan, allemaal worden we getrokken door de schoonheid, de taal, het eten en, uiteraard, de Italiaanse zon. Deze aantrekkingskracht was voor onze landgenoten uit voorgaande eeuwen niet minder. Alleen werden zij belemmerd in de logistieke mogelijkheden, dus even een weekendje cultuur snuiven in het prachtige Rome was er niet bij. Maar dat neemt niet weg dat er geen culturele reizen waren, sterker nog, de reizen naar Italië waren tijdens de zestiende en zeventiende eeuw een stuk educatiever en beduidend langer dan onze tripjes.
Hét artistieke centrum van Europa
Gedurende deze eeuwen gold Italië, en dan met name Rome, als hét artistieke centrum van Europa. Talloze jonge kunstenaars uit de Nederlanden trokken in deze tijd dan ook naar de Eeuwige Stad. Zij lieten zich inspireren door de antieke Romeinse beeldhouwwerken, bestudeerden hedendaagse Italiaanse meesters als Michelangelo en maakten tekeningen van monumenten als het Colosseum of de Piramide van Caius Cestius. Maandenlang struinden ze door de stad om te genieten van de ontelbare kunstschatten.
Denys Calvaert in Bologna
Zo vertrok ook de jonge Denys Calvaert (ca. 1540-1619) uit Antwerpen in de richting van Rome. Hij bleef echter hangen in de mooie stad Bologna waar hij, met uitzondering van een studiereis naar Rome, zijn hele verdere leven zou blijven wonen. Bologna stond in deze tijd vanuit artistiek oogpunt echter niet zo hoog in aanzien als steden als Rome of Florence, en er bevonden zich weinig gerenommeerde schilders.
Waarom zou hij dan toch in Bologna gebleven zijn, en trok hij niet verder naar de grotere steden? Het antwoord is simpel: het waren de Italiaanse keuken en de gastvrijheid, waar wij nu ook zo dol op zijn, die Calvaert deden besluiten er te blijven. Bij aankomst in Bologna werd hij warm onthaald door de aristocratische familie Bolognina. Hij kreeg een appartement in hun palazzo tot zijn beschikking en de familie bracht hem in contact met Italiaanse renaissancekunstenaar Prospero Fontana, bij wie hij in de leer ging. Bovendien lieten de Bolognini hem mee dineren aan hun tafel. En in een stad die La Grassa wordt genoemd, vanwege het heerlijke eten, zal dit laatste een waar genoegen zijn geweest.
Een vreemde eend in de bijt
In ieder geval was dit de start van een roemrijke carrière in Bologna. Calvaert kreeg de bijnaam Il Fiammingo, de Vlaming, die mede door zijn afkomst werd gegeven. Het was tevens een teken van eer en een blijk van de plaats die hij in de maatschappij had ingenomen. Maar het was ook een goede marketingtruc; zo als er in het noorden van Europa werd opgekeken naar Italiaanse kunstenaars, zo verleende de bijnaam Il Fiammingo een exotisch en buitenlands trekje aan zijn kunstwerken.
Denys Calvaert stond bekend om zijn kleine religieuze schilderwerken op kopermateriaal die in Italië, maar ook in zijn thuisland, erg populair waren. Een groot deel van deze koperschilderingen liet Denys echter door assistenten uitvoeren, waarvan er genoeg rondliepen in zijn atelier. Het atelier dat in de loop der tijd zelfs uitgroeide tot een van de eerste kunstacademies in Italië en waar onder Calvaerts leiding leerlingen studeerden met klinkende namen als Guido Reni en Domenichino.
Calvaert was dus een vreemde eend in de bijt. Hij verkoos immers, in tegenstelling tot zijn reisgenoten, het gastvrije en gastronomische Bologna boven het artistieke centrum van Europa, Rome. Maar hij was er populair, één van de meest invloedrijke personen in de stad, en een groot meester wiens schilderwerken iedereen in Bologna en omstreken wilde bezitten. Geen wonder dus dat hij nooit naar de Nederlanden terugkeerde. En wie één keer van de Bolognese kookkunsten heeft mogen genieten, zal begrijpen waarom Denys in zijn hart graag in deze stad wilde blijven!
Aniek Rooderkerken studeerde Renaissance Studies en liep hiervoor stage bij de Uffizi in Florence. Aniek heeft een passie voor Italiaanse kunst en cultuur en la cucina italiana. Haar kunstzinnige verhalen deelt ze graag met De Smaak van Italië. Deze blog verscheen eerder op de website van De Smaak van Italië
