Piazza della Signoria; een strijd om de macht in Florence

De vele standbeelden op het Piazza della Signoria zijn niet zonder reden midden in de stad geplaatst, waar iedereen ze kon zien. Door middel van de kunstwerken domineert de politiek van de Medici en Florence het Piazza della Signoria. Zo heeft Donatello’s standbeeld Judith en Holofernes een duidelijke politieke betekenis. Het standbeeld verbeeldt de jonge Joodse vrouw Judith die de Assyrische veldheer Holofernes doodde om haar stad Betulia te redden. ‘Ze maakte zich zo mooi op dat ze de aandacht moest trekken van iedere man die haar zou zien'(Judit 10:4). De mooie Judith ging naar het vijandelijke kamp en verleidde Holofernes met haar betoverende schoonheid. Judith wachtte af tot Holofernes zo dronken was geworden dat hij op bed neerviel, en onthoofdde hem vervolgens met zijn eigen zwaard.

Judith en Holofernes op het Piazza della Signoria

Donatello wilde echter niet zonder reden het verhaal van Judith en Holofernes verbeelden. Judith is een symbool voor het Joodse volk dat altijd door God gered wordt, ook als het overgeleverd is aan vijandige heersers. In het christendom wordt Judith beschouwd als symbool van de overwinning van de deugd op de ondeugd, of van de overwinning van het goede op het kwade in een rechtvaardige zaak. Donatello beeldde Judith krachtig uit; triomfantelijk staat Judith boven de verslagen Holofernes, het zwaard in haar rechterhand omhoog geheven alsof ze op het punt staat om nog een keer toe te slaan. Het lichaam van Holofernes aan haar voeten.

Donatello vervaardigde Judith en Holofernes in opdracht van Cosimo de Medici en na voltooiing werd het beeld in de tuin van het Palazzo Medici geplaatst, naast Donatello’s bronzen David. Het beeld was wellicht metaforisch bedoeld voor de inwoners van Florence; de onoverwinnelijkheid van de stad, hoe groot of sterk de vijand ook is, onder de Medici-familie als de verdedigers en redders van Florence.

In 1495, kort na de dood van Donatello, werd het beeld van Judith en Holofernes echter op de Piazza della Signoria geplaatst, naast de hoofdingang van het Palazzo Vecchio. Nadat de Medici familie meer dan 150 jaar over de stad had geheerst, werd Piero di Lorenzo de’ Medici namelijk in 1494 door zijn stadsgenoten uit Florence verdreven. De Florentijnen verplaatsten hierop het in 1460 door Donatello gemaakte standbeeld van Judith en Holofernes van het Medicipaleis naar het Piazza della Signoria. Het standbeeld zou zo iedereen herinneren aan de verdrijving van de tirannieke Medici familie en de introductie van de Florentijnse republiek onder Girolamo Savonarola.

De betekenis van het kunstwerk keerde zich hiermee tegen de familie in wiens eer het was gemaakt; net als de dode Holofernes, was Piero di Lorenzo de’ Medici symbolisch onthoofd door de inwoners van Florence. Het beeld is hiermee een duidelijk symbool van het einde van de Medici-heerschappij.

De zoete wraak van de Medici

De Medici lieten echter niet met zich sollen en grepen de macht terug in Florence. Als tegenhanger van het beeld van Judith en Holofernes dat de Florentijnen op het Piazza della Signoria plaatsten als protest tegen de Medici, besloot Cosimo I de’Medici om op ditzelfde plein beelden te plaatsen die moesten dienen als een duidelijke waarschuwing aan zijn onderdanen.

Hierop gaf hertog Cosimo I aan Benvenuto Cellini de opdracht een beeld te maken van de mythologische held Perseus nadat hij Medusa onthoofd had. Medusa was een afzichtelijke vrouw, met slangen in plaats van haar en een rode tong tussen twee grote slagtanden. Eén blik op haar hoofd veranderde mannen direct in steen. Perseus echter, onthoofdde haar met één haal van zijn zwaard. Celleni verbeeldt Perseus, terwijl hij triomfantelijk op het lichaam van Medusa staat, met haar slangenhoofd in zijn opgeheven hand. Het lichaam van Medusa spuwt bloed uit haar afgehakte nek.

Perseus stond natuurlijk symbool voor de macht van de Medici over de Florentijnse inwoners, maar Cellini wilde met het werk ook laten zien dat brons superieur is aan marmer en dat hijzelf de grootste kunstenaar is. Hiervoor kon hij het verhaal van Perseus en Medusa goed gebruiken, want iedere man die in het gezicht van Medusa keek veranderde direct in steen. Dus kijk in Florence eens naar het hoofd van Medusa (geen zorgen, je zal niet in steen veranderen) en ontdek naar wie ze kijkt; inderdaad, de drie stenen mannen Hercules, David en Neptunus!

De verhalen achter het Piazza della Signoria in Florence

Lees meer over de verhalen achter de standbeelden op het Piazza della Signoria :

• Piazza della Signoria; een strijd om de macht in Florence
• Giambologna, Vlaams machtsvertoon in Florence
• De Neptunusfontein door Bartolomeo Ammannati
• Een verborgen portret van Michelangelo
• Hercules en Cacus door Baccio Bandinelli
• Een beschadigde David en een onverschrokken leeuw